Όταν ο Γάλλος φιλόσοφος Ζ. Φ. Λυοτάρ μίλησε για το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων, δεν απέκλεισε το γεγονός η μυθική αφήγηση να επανεμφανιστεί ως μετα-αφήγηση σε βάθος του χρόνου. Συνεπώς τίποτε δεν εξαφανίζεται οριστικά, αλλά μετατοπίζεται σε άλλο πεδίο.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τις αφηγήσεις της παγκοσμιοποιημένης και δυστοπικής ρητορικής για τον μετα-άνθρωπο, οι οποίες δεν αποτελούν μια νεοφανή ρητορική του παγκοσμιοποιημένου σχεδιασμού, αλλά υπήρχαν ως περιγραφές μιας τεχνολογικής παντοδυναμίας με ολοκληρωτικές λύσεις στις σελίδες της λογοτεχνίας και όχι μόνο. Τον όρο αρχικά τον συναντάμε στα μυθιστορήματα του συγγραφέα Τζορτζ Ρέιμον Ρίτσαρντ Μάρτιν και στη συνέχεια σε σειρές κόμικς που κάνουν λόγο για μια τοξική γονιδιακή θεραπεία που δημιουργεί μετα-ανθρώπινες ικανότητες σε συμβατούς μη μετα-ανθρώπους.
Η παγκοσμιοποιημένη εποχή μας όμως, πριν φτάσει στους σχεδιασμούς μιας μετα-ανθρωπιστικής αφηγηματολογίας, φροντίζει να εξαφανίσει την παράδοση του ανθρωποκεντρισμού και του ριζοσπαστικού ουμανισμού. Και επίσης δημιουργεί τις συνθήκες εκείνες όπου η δυτική κουλτούρα να οδηγηθεί σε μια απολογητική. Να απολογηθεί ως βαρυποινίτης λίγο πριν οδηγηθεί στην ηλεκτρική καρέκλα. Και αυτό γιατί ο δυτικός λευκός είναι χρεωμένος ως σφαγέας και αποικιοκράτης. Και επίσης να απολογηθεί γιατί οι μεγάλες αφηγήσεις της Δύσης, δηλαδή το σύστημα ιδεών της, η φυσιογνωμία της εξουσία της, είναι βαθιά πατριαρχικές, που επιδρούν επάνω σε μια ηγεμονική τάξη φύλων, στη σεξουαλική βία, στις φυλετικές διακρίσεις κ.λπ. Μια νέα κουλτούρα (η γουόκ κουλτούρα, με την έννοια της εγρήγορσης για κάποιους ή με την έννοια η οποία αντλεί προέλευση από την αργκό, για κάποιους άλλους και ενέχει τη σημασία της απιστίας και προσδοκίας) ανατρέπει όλες τις δυτικές νομιμοποιήσεις, επιβάλλοντας φετιχιστικές λατρείες στις δικαιωματοχρησίες. (Έχω το δικαίωμα να δρω πάνω στην πραγματικότητα με βάση τους προσωπικούς αναπαραστατικούς κώδικές μου. Αυτό είναι το μότο της νέας κουλτούρας).
Η δυτική κουλτούρα φαίνεται να χάνει πια “τα αβγά και τα πασχάλια” και αυτό γιατί η γουόκ κουλτούρα κάνει νέες κατατάξεις και απονομιμοποιεί τις σχέσεις. Σύμφωνα με τα νέα κριτήριά της, ο Φρόιντ μπαίνει στο κάδρο της πατριαρχίας, ο Νίτσε εντάσσεται ως οπαδός της ηγεμονικής τάξης των φύλων, ο Μαρξ επιβεβαιώνεται ως καταπιεστικός, αλλά οι νεο-μαρξιστές με τον μαρξιστικό-ουτοπικό ακτιβισμό τους βρίσκονται στις ζώνες της γουόκ κουλτούρας. Οι τρεις παραπάνω δυτικοί στοχαστές, που ονομάστηκαν και “φιλόσοφοι της υποψίας” (philosophes du soupçon), σημάδεψαν βαθιά τη φυσιογνωμία της εποχής μας και τις θεμελιωτικές κατηγορίες της δυτικής σκέψης, όμως ατύχησαν να βρουν μια θέση στη γουόκ κουλτούρα.
Η νέα λοιπόν κουλτούρα που έρχεται με δύναμη χιλίων μποφόρ, με αφορισμούς και κατακτημένες αβεβαιότητες ανοίγει μέτωπο με όλες τις δυτικές παραδοσιακές κουλτούρες. Δημιουργεί σκηνοθετημένες αντιπαλότητες, υψώνει το δάκτυλο και με εισαγγελικό κατηγορητήριο δικάζει. Εκφράζοντας παράλληλα αξιώσεις που δημιουργούν γενικευμένες συγχύσεις, αλλά και κλίμα μισαλλοδοξίας. Όλο αυτό δείχνει την απελεύθερη ελευθερίας της νέας κουλτούρας και τη συνεχιζόμενη απολυτότητα που καλλιεργήθηκε και στο παρελθόν από την παραδοσιακή δυτική κουλτούρα, η οποία καταγγέλλεται σήμερα από η νέα γουόκ κουλτούρα ως κουλτούρα με τάσεις βαρβαρότητας. Να όμως που το Άλλο σήμερα, γίνεται το Ίδιο με το χθες. Παράλληλα οι ιδέες τις οποίες επιδιώκει η γουόκ κουλτούρα να γίνουν κυρίαρχες, δεν υφίστανται απολύτως καμία δοκιμασία αμφιβολίας.
Μήπως τελικά όλα συνδέονται τόσο στις ιστορικοκοινωνικές όσο και στις πολιτισμικές συνθήκες και οι ιστορικές εξελίξεις συστημάτων και ιδεών από τη μια φάση στην επόμενη αποτελούν τελικά ένα κοινό σύστημα, που αλλάζει μόνο το περιεχόμενο των λέξεων; Επιπλέον μήπως μεταφέρονται αταβιστικά στις κουλτούρες οι ίδιες δόσεις βαρβαρότητας και προσχηματικής ελευθερίας; Γιατί είναι απίστευτος ο τρόπος όπου η νέα κουλτούρα στη διαδρομή της προς την εξουσιαστικότητα συμπυκνώνει τα ίδια χαρακτηριστικά πολεμικής αντιπαράθεσης με την παλιά κουλτούρα, όταν και εκείνη διεκδικούσε μορφές εξουσίας. Ο Γιόχαν Χάμαν περιέγραφε εξαιρετικά τον τρόπο εισβολής της κουλτούρας του Διαφωτισμού στην Ευρώπη και την εγκατάστασή της με βίαιο τρόπο. Να πούμε εδώ ότι ο Γιόχαν Χάμαν υπήρξε στο κίνημα της κουλτούρας του Διαφωτισμού, που το αρνήθηκε και το πολέμησε στη συνέχεια.
Φαίνεται πως οι κουλτούρες λειτουργούν ως αυταρχικά συστήματα και ως επιστροφή απωθημένων. Συστηματοποιούν στρατηγικές, θέτουν πρόβλημα νομιμοποίησης των παλαιών απόψεων, όχι όμως νομιμότητας, δηλαδή θέτουν ζητήματα λογικο-θεσμικής λειτουργίας σε επίπεδο δικαιωματοχρησίας και όχι νομιμότητας σε επίπεδο σχέσεων μεταξύ συλλογικού και ατομικού ορίζοντα. Μήπως τελικά οι κουλτούρες αποτελούν ερμηνευτικές δυσπιστίες και παραμένουν κολλημένες στις κεντροθετημένες εξουσίες;
