Τι βρίσκεται πίσω από τη σταθερή υποστήριξη της Τουρκίας στη Χαμάς;

Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Την πρώτη μέρα του χρόνου, εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι ξεχύθηκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, φωνάζοντας «Δολοφόνε Ισραήλ, φύγε από την Παλαιστίνη». Δεν ήταν η πρώτη μαζική συγκέντρωση υπέρ των Παλαιστινίων στην Τουρκία από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ – Γάζας στις 7 Οκτωβρίου. Όμως η μαζική διαμαρτυρία της Δευτέρας ακολούθησε τα εμπρηστικά σχόλια του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdogan.

Από τότε που ανέλαβε για πρώτη φορά στην εξουσία πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, η Τουρκία είναι ένθερμος υποστηρικτής των Παλαιστινίων, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Όμως ακόμη και για τα πρότυπα του Erdogan, η ρητορική ήταν ακραία. «Αυτό που κάνει ο πρωθυπουργός του Ισραήλ στη Γάζα», είπε, «δεν είναι τίποτα λιγότερο από αυτό που έκανε ο Χίτλερ». Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu ανταπέδωσε, λέγοντας ότι «ο Erdogan, ο οποίος διαπράττει γενοκτονία κατά των Κούρδων, και κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ  φυλάκισης δημοσιογράφων που αντιτίθενται στην κυριαρχία του, είναι το τελευταίο άτομο που μπορεί να μας κάνει κήρυγμα ηθικής».

Ο Erdogan έχει κάνει συγκρίσεις του Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία και στο παρελθόν, αλλά ο σημερινός πόλεμος δηλώσεων έχει αναδείξει το πόσο πικρές έχουν γίνει οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ, λίγους μήνες μετά από μια σημαντική ανάκαμψη.

Στην τελευταία κίνηση κατά του Ισραήλ, η Τουρκία ανακοίνωσε την Τρίτη ότι συνέλαβε 33 άτομα ύποπτα για συνεργασία με την ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών Μοσάντ, μετά από  επιδρομές σε οκτώ επαρχίες. Η επιχείρηση, που πραγματοποιήθηκε από την υπηρεσία πληροφοριών MIT της Τουρκίας, ακολούθησε αναφορές ότι το Ισραήλ σκόπευε να κυνηγήσει μέλη της Χαμάς στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η Τουρκία έχει εντείνει την υποστήριξή της προς τη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου, για παράδειγμα, φέρνοντας δεκάδες ασθενείς από τη Γάζα στην Τουρκία για θεραπεία. Ο ίδιος ο υπουργός Υγείας της Τουρκίας συνόδευσε τα θύματα καθ’ οδόν από την Αίγυπτο.

Όταν η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ, ο Erdogan χρησιμοποίησε αρχικά σχετικά μετρημένη γλώσσα, προτρέποντας και τις δύο πλευρές να παραμείνουν ήρεμες. Όμως, καθώς η στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ εντάθηκε, η ρητορική του έγινε ολοένα και πιο επιθετική, αποκαλώντας τη Χαμάς «μαχητές της ελευθερίας» και τις ενέργειες του Ισραήλ «γενοκτονία».

Αυτή η εχθρότητα προς το Ισραήλ παίζει μεγάλο ρόλο στη βάση υποστήριξης του Προέδρου Erdogan στην Τουρκία, λέει η Helin Sari Ertem, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Medeniyet της Κωνσταντινούπολης.

«Η Παλαιστίνη είναι από καιρό μια υπόθεση για όλη την Τουρκία και τον τουρκικό λαό, καλύπτοντας σχεδόν όλες τις πολιτικές τάσεις», λέει. «Συνεπώς, δεν είναι δυνατόν για τις τουρκικές κυβερνήσεις να θεωρούν τη σύγκρουση Παλαιστίνης – Ισραήλ μόνο ως ζήτημα εξωτερικής πολιτικής, καθώς σίγουρα αλλάζει το παιχνίδι στην εσωτερική πολιτική».

Θέρμανση των σχέσεων με τη Χαμάς

Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, το Ισραήλ και η Τουρκία είχαν στενές οικονομικές και στρατηγικές σχέσεις. Η Τουρκία ήταν επίσης η πρώτη χώρα στην περιοχή που αναγνώρισε επίσημα το Ισραήλ, μετά την ίδρυσή του. Όμως δεν πέρασε πολύς καιρός μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Erdogan το 2002, που οι σχέσεις με το Ισραήλ επιδεινώθηκαν ενώ αυτές με τη Χαμάς βελτιώθηκαν. Το 2006, ο τότε ηγέτης της Χαμάς, Khaled Meshaal επισκέφθηκε την Τουρκία μετά από πρόσκληση του Erdogan. Η Χαμάς είχε εν τω μεταξύ χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και την ΕΕ, μεταξύ άλλων.

Η πρώτη διπλωματική κρίση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας εκδηλώθηκε ενώπιον παγκόσμιου ακροατηρίου όταν το 2009, ο Erdogan αποχώρησε από μια συνάντηση κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός μετά από σύγκρουση με τον τότε πρόεδρο του Ισραήλ Shimon Peres, για τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα.

Ο Τούρκος ηγέτης ορκίστηκε να μην επιστρέψει ποτέ στο Νταβός – και έκτοτε το έχει τηρήσει.

Όμως, μόλις ένα χρόνο αργότερα, οι εντάσεις έφτασαν σε οριακό σημείο όταν το τουρκικό πλοίο Mavi Marmara, απέπλευσε από την Κωνσταντινούπολη για τη Γάζα με εθελοντές και ανθρωπιστική βοήθεια αψηφώντας τον θαλάσσιο αποκλεισμό που είχε επιβάλει το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.

Όταν το Mavi Marmara αρνήθηκε να σταματήσει, Ισραηλινοί κομάντος εισέβαλαν σε αυτό στα διεθνή ύδατα. Δέκα Τούρκοι πολίτες που επέβαιναν στο πλοίο σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις που ακολούθησαν. Το περιστατικό οδήγησε την Τουρκία να αναστείλει τις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ για αρκετά χρόνια.

Σύμφωνα με την Sari Ertem, η στροφή της Τουρκίας μακριά  από το Ισραήλ και προς τους Παλαιστίνιους οφείλεται στη συντηρητική και φιλο – ισλαμική βάση του κόμματος AKP του Erdogan. «Αν και η υποστήριξη του προς τους Παλαιστίνιους είναι ειλικρινής», λέει η Sari Ertem «στοχεύει επίσης στην ηρεμία των συντηρητικών – εθνικιστικών πολιτικών ομάδων», οι οποίες δεν είδαν επαρκή αντίδραση από το AKP τις πρώτες ημέρες του πολέμου.

Ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Τουρκία, Ozgur Ozel, κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να δράσει για να προστατέψει τη Γάζα και η αρχηγός του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, Meral Aksener,  χαρακτήρισε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό «τρομοκράτη». Ωστόσο, αυτή η υποστήριξη προς τη Χαμάς είχε κόστος για την Τουρκία. Η διαταραχθείσα σχέση της Τουρκίας με το Ισραήλ αποκαταστάθηκε μόλις πέρυσι.  Στη συνέχεια, μέσα σε μήνες από τον επαναδιορισμό των πρέσβεών τους, ξέσπασε ο πόλεμος. Η Τουρκία ανακάλεσε τον πρέσβη της και ο απεσταλμένος του Ισραήλ επέστρεψε λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια.

Ο Giorgio Cafiero, Διευθύνων Σύμβουλος της Gulf State Analytics, μιας εταιρείας συμβούλων γεωπολιτικών κινδύνων με έδρα την Ουάσινγκτον, λέει ότι ο Πρόεδρος Erdogan είναι απίθανο να αλλάξει πορεία. «Έχει τους εγχώριους υποστηρικτές και τους ψηφοφόρους του και δεν μπορεί να αγνοήσει τις πιέσεις που προέρχονται από τη βάση του», υποστηρίζει ο Cafiero.

Λέει επίσης ότι ο πρόεδρος δεν μπορεί να αγνοήσει την επιθυμία του να θεωρείται ισχυρός μουσουλμάνος ηγέτης.

«Ο Erdogan είναι ένας αξιοσέβαστος αρχηγός κράτους σε όλο τον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο και έχει επίσης περιφερειακούς και διεθνείς υποστηρικτές». Η Sari Ertem πάντως πιστεύει ότι παρά τη ρήξη μεταξύ των δύο χωρών, η εξέλιξη αυτή δεν θα είναι πολύ επιζήμια για την Τουρκία. «Ο αντι – ισραηλινός λόγος, ο οποίος γίνεται πολύ ορατός ειδικά σε περιόδους σοβαρών απωλειών αμάχων που προκαλούνται από το Ισραήλ στην παλαιστινιακή πλευρά, σπάνια διαταράσσει την παραδοσιακή τουρκική προσέγγιση εξωτερικής πολιτικής, η οποία ευνοεί πάντα κινήσεις εξισορρόπησης», λέει.

«Η Τουρκία πάντα συνέχιζε τις σχέσεις της με το Ισραήλ τουλάχιστον οικονομικά, αν όχι πολιτικά. Οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ έχουν αποδειχθεί αρκετά ανθεκτικές παρόλα τα σκαμπανεβάσματα κατά τη διάρκεια της ιστορίας», καταλήγει.

Πηγή: BBC News