Πριν πενήντα χρόνια. Για την ακρίβεια πριν σαράντα οκτώ. Ήταν φθινόπωρο του 1975. Μόλις έξι μήνες από τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου. Και στις Αρχάνες γίνεται μια μικρή “επανάσταση!”. Μικρή σε μέγεθος, μεγάλη όμως και μοναδική για όλη την Ελλάδα, σε συμβολισμούς.
Σύσσωμοι οι κάτοικοι της πόλης βγαίνουν στους δρόμους και διατρανώνουν την απόφασή τους, κανένας άνδρας να μη δεχτεί να καταταγεί στα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ). Επρόκειτο για μια γενικότερη “κατασκευή” παρακρατικής οργάνωσης της αμερικανικής CIA, για όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, με την κωδική ονομασία Γκλάντιο** (Gladio, λάτιν = ξίφος).
Τα ΤΕΑ στην Ελλάδα (για τους νεότερους) ήταν μια παραστρατιωτική, ένοπλη ομάδα πολιτών, που συγκροτήθηκε το 1948, κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, με επικεφαλής αξιωματικούς του ελληνικού στρατού. Σκοπός τους ήταν η παρεμπόδιση με κάθε μέσο των κομμουνιστικών ιδεών και η συλλογή πληροφοριών για τις κινήσεις του και τη δράση τους. Μια ομάδα από χωριά της ελληνικής υπαίθρου συγκροτούσε ένα τάγμα. Εξυπακούεται ότι η παρέμβαση στη ζωή των κατοίκων ήταν παρούσα. Κυρίως η ανάμειξή τους στις βουλευτικές και δημοτικές εκλογές ήταν άμεση. Είχαν συντάξει καταλόγους, κατά κατηγορίες, σχετικώς με τα πολιτικά φρονήματα των πολιτών και ο χαφιεδισμός, κατόπιν «άνωθεν εντολών» κυριαρχούσε. Επικρατούσε ένα κλίμα καχυποψίας, όλων για όλους, χώριζε συγγενείς και φίλους και δηλητηρίαζε τη ζωή τους. Και αυτό συνεχιζόταν είκοσι επτά ολόκληρα χρόνια μετά τη λήξη του εμφυλίου. Ήταν λοιπόν πρώτοι οι Αρχανιώτες, πρώτοι και για πρώτη φορά, στην Ελλάδα, που είπαν: «Όχι, δε θα συνεχίσουμε, δε θα συνηθίσουμε».
Βγήκαν στην πλατεία και απαίτησαν την κατάργησή τους, επικεφαλής, πρωτοπόρος και πρωταγωνίστρια, μια γυναίκα. Η νεοεκλεγείσα τότε δήμαρχος Αρχανών Μαρία Πλουμίδου. Φαίνεται να δικαιώνεται αυτό που λέγεται ότι είχε πει η Θάτσερ: «Αν θέλετε να συζητήσετε κάτι πέστε το, σ’ ένα άνδρα. Αν θέλετε να γίνει, πέστε το σε μια γυναίκα».
* Ο Θεόδωρος Δ. Παναγόπουλος είναι συγγραφέας.
** Η επιχείρηση “Γκλάντιο” ήταν κωδική ονομασία μίας μυστικής παρακρατικής επιχείρησης της CIA, που σκοπό είχε να παρεμποδίσει με κάθε μέσο την επικράτηση κομμουνιστικών ιδεών στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Υποχρέωσε τις πρόθυμες και υποταγμένες στα κελεύσματά τους χώρες να δημιουργήσουν στο εσωτερικό τους, κυρίως στην ύπαιθρο, παραστρατιωτικά ένοπλα τμήματα από πολίτες.
