Οι κάλπες του Μαΐου παρήγαγαν μεγάλες εκπλήξεις
Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας έγιναν εκλογές με το σύστημα της απλής (και ανόθευτης, πλην του “ορίου εισόδου” του 3%) αναλογικής, αλλά το εκλογικό σώμα ψήφισε… με την κεκτημένη ταχύτητα των εκλογών με ενισχυμένη αναλογική. Και ακόμη περισσότερο, αφού η διαμοίραση της ψήφου ήταν περιορισμένη, η διαφορά του πρώτου από το δεύτερο κόμμα… χαώδης και στη Βουλή μπήκαν τον Μάιο μόλις πέντε κόμματα.
Η πρώτη εκλογική αναμέτρηση της χρονιάς επεφύλαξε μία έκπληξη. Όχι ως προς τη σειρά των κομμάτων – αυτή ήταν εκείνη που υποδείκνυαν όλες οι προβλέψεις – αλλά ως προς τα ποσοστά των κομμάτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ πλήρωσε μια σειρά λανθασμένων επιλογών και την αδυναμία του να προσαρμοστεί στη “νέα κανονικότητα” και τα ποσοστά του καταβαραθρώθηκαν, υφιστάμενος μια δεινή ήττα. Η αποχή ήταν ξανά αρκετά υψηλή (η συμμετοχή θα έπεφτε ακόμη περισσότερο στην επόμενη αναμέτρηση) και κατά έναν τρόπο καθόρισε το αποτέλεσμα, κυρίως διότι απείχαν κυρίως μισθωτοί και ψηφοφόροι της Κεντροαριστεράς. Ας δούμε την εικόνα των κομμάτων στις εκλογές αυτές.
Η Νέα Δημοκρατία
Το βασικό ερώτημα που τίθεται σε σχέση με τη Νέα Δημοκρατία είναι το πώς κατόρθωσε να διατηρήσει τις δυνάμεις της και… να τις ενισχύσει, σε μία εκλογική αναμέτρηση η οποία προδιαγραφόταν “δύσκολη”. Το επιτελείο της Ν.Δ. έκανε έναν ιδιαίτερα αποτελεσματικό προεκλογικό αγώνα. Το εκλογικό επιτελείο της Ν.Δ. αποτελείται από επαγγελματίες, που γνωρίζουν πολύ καλά το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κόμμα τους και γνωρίζουν πώς να μιλήσουν σε αυτό το ακροατήριο.
Οι επιτελείς της Ν.Δ. γνωρίζουν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του κόμματός τους, αντιμετώπισαν με απόλυτο επαγγελματισμό και συνέπεια την πολιτική πραγματικότητα και έκαναν τις σωστές κινήσεις στον σωστό χρόνο. Το αποτέλεσμα δικαιώνει απολύτως τις επιλογές του εκλογικού επιτελείου της Ν.Δ. και αποδεικνύει τη σημασία του “επικοινωνιακού χειρισμού” της πραγματικότητας.
Αν θέλουμε να δούμε τους επιμέρους παράγοντες, μπορούμε να πούμε ότι η Ν.Δ. εμφάνισε τα εξής χαρακτηριστικά, που ήταν και οι παράγοντες που της έδωσαν τη νίκη:
1. Πειθαρχία
Η πειθαρχία ξεκινά από την κορυφή και από το παράδειγμα του ηγέτη, ο οποίος είναι η ενσάρκωση της αυτοπειθαρχίας και της στοχοπροσήλωσης. Δε μιλάει “εκτός σεναρίου”, δεν αυτοσχεδιάζει, πάει βάσει προγράμματος, κάνει ό,τι του λένε οι ειδικοί της επικοινωνίας, που πληρώνει αδρά για τον λόγο αυτό η Ν.Δ. Παλιότερα, τα στελέχη της Ν.Δ. είχαν μια εικόνα… παρόμοια με αυτή που εμφάνισε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτοσχεδιασμοί, εξαιρετικά ατυχείς δηλώσεις, απανωτές γκάφες, “εκτός γραμμής” τοποθετήσεις.
Σήμερα έχουν περιορίσει στο ελάχιστο τις λεκτικές γκάφες και τα ατοπήματα και τα λίγα που κάνουν… δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης προβολής, οπότε δεν επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Είναι προσηλωμένοι στον στόχο, κάνουν καλά αυτό που… ξέρουν να κάνουν, να παίζουν το πολιτικό παιχνίδι με όρους πραγματιστικούς και όχι φαντασιακούς. Γνωρίζουν σε ποιο κοινό απευθύνονται και πώς να επικοινωνήσουν με αυτό το κοινό και να το πείσουν.
2. Επικοινωνιακή κυριαρχία
Αυτό δεν είναι “νέο” στοιχείο, η Ν.Δ. έχει την απόλυτη κυριαρχία στο μιντιακό σκηνικό εδώ και πολλά χρόνια. Βεβαίως, αυτή η κυριαρχία δεν εμπόδισε τον ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2015, αλλά τότε ήταν οι μνημονιακές εποχές, τώρα αυτά έχουν περάσει και ο κόσμος επιζητεί μια “νέα κανονικότητα”. Και στην “κανονικότητα”, όποιος ελέγχει τα media, κερδίζει τις εκλογές.
Το παλιό ΠΑΣΟΚ το γνώριζε καλά αυτό, και γι’ αυτό πριν ακόμη διεκδικήσει την εξουσία το ΠΑΣΟΚ είχε δημιουργήσει νέα “μιντιακά τζάκια” ή είχε ανανεώσει τους δεσμούς της Κεντροαριστεράς με τα “παραδοσιακά κεντρώα μαγαζιά”. Στις εποχές Σημίτη, η αγαστή συνεργασία του ΠΑΣΟΚ με τους επικοινωνιακούς ομίλους υπογράμμιζε περαιτέρω την πολιτική κυριαρχία του κόμματός του. Σήμερα, το 90% των media στηρίζουν τη Νέα Δημοκρατία του Μητσοτάκη.
3. Σταθερότητα και σιγουριά
Η Ν.Δ. του Μητσοτάκη δεν “πέρασε μνημόνια”, αλλά χειρίστηκε δύο μεγάλες κρίσεις: την πανδημία και την ενεργειακή/πληθωριστική κρίση. Τις χειρίστηκε με τον ιδανικό τρόπο; Όχι, ούτε κατά διάνοια. Τις χειρίστηκε ικανοποιητικά και με τρόπο που δε θα θέτει σε κίνδυνο τη συνοχή του κοινωνικού ιστού; Κατηγορηματικά, ναι. Τα διάφορα pass, τα “χαρτζιλίκια”, οι (μη) επιστρεπτέες προκαταβολές που επέτρεψαν να επιβιώσει δίχως απώλειες η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, το επίδομα των 534 ευρώ που επέτρεψε στους μισθωτούς να επιβιώσουν επίσης δίχως να… επιβαρύνουν τους εργοδότες τους, ο συνεπής επικοινωνιακός χειρισμός της εκατόμβης (μην ξεχνάμε ότι είχαμε από τα υψηλότερα ποσοστά νεκρών επί του πληθυσμού στην Ευρώπη κι… ούτε πήραμε χαμπάρι), όλα αυτά συνετέλεσαν ώστε η εικόνα της κυβέρνησης να είναι μιας κυβέρνησης σταθερής και αξιόπιστης. Μιας κυβέρνησης που δε θέλησε να “ελέγξει” την αγορά ενέργειας ή καυσίμων για να περιορίσει την αισχροκέρδεια, αλλά που ήρθε μετά… πυροσβεστικά να μοιράσει χρήμα και να “μπαλώσει” τις περισσότερες από τις τρύπες που δημιούργησε η καλπάζουσα ακρίβεια. Μπορεί λ.χ. το Market pass ή το “καλάθι του νοικοκυριού” να ήταν απλώς… γελοιότητες, αλλά… ο κόσμος τις εκτίμησε.
Οπότε, προφανώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν ήταν η πιο “κοινωνικά ευαίσθητη” ή “φιλολαϊκή”, αλλά ήταν μια κυβέρνηση από την οποία σαφώς ξέρεις τι να περιμένεις. Ακόμη και να τσαλαπατά συνεχώς τις δημοκρατικές διαδικασίες, ακόμη και να εκτρέπεται θεσμικά. Αυτά είναι πράγματα που περιμένεις από μία κυβέρνηση της Ν.Δ., αλλά… ξέρεις τι να περιμένεις. Σε αντίθεση με τους αντιπάλους από τους οποίους… δεν ξέρεις τι να περιμένεις.
4. Κινήσεις… ματ
Στην πρώτη εθνική εκλογική αναμέτρηση της χρονιάς, η Ν.Δ. είχε φροντίσει να “ξεδοντιάσει” τη “δεξιά πολυκατοικία” και να αφαιρέσει τις δυνητικές επιλογές των δεξιών ψηφοφόρων που απειλούσαν τα ποσοστά της. Προφανώς και πόνταρε ορθά και… έδρεψε τις δάφνες των κινήσεών της. Μπορεί θεσμικά οι απαγορεύσεις να μην είναι ακριβώς… ό,τι δημοκρατικότερο, αλλά, όπως θα αναλύσουμε και παρακάτω, οι Έλληνες φαίνεται πλέον να μη δίνουν και μεγάλη σημασία στην ποιότητα της Δημοκρατίας μας. Ενδιαφέρονται για άλλα πράγματα.
ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
Την παρουσία (και αποτυχία) του ΣΥΡΙΖΑ καθόρισαν τα βασικά στρατηγικά και τακτικά λάθη τα οποία έκανε η ηγεσία του. Το πρώτο και καθοριστικότερο ήταν ότι “κυνήγησε” τον κοινωνικό-οικονομικό και πολιτικό χώρο του αντιπάλου του. Δεν επένδυσε στα στοιχεία που διαφοροποιούν τον ΣΥΡΙΖΑ από τη Ν.Δ., αλλά στις ομοιότητές τους. Προσπάθησε να κυνηγήσουν δεξιούς ψηφοφόρους ακόμη και εντάσσοντας στελέχη της Δεξιάς στα ψηφοδέλτιά του. Και φυσικά απέτυχε παταγωδώς. Το δεύτερο μεγάλο “φάουλ” του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι “κέντραρε” την προεκλογική αντιπαράθεση σε ζητήματα τα οποία… δεν απασχολούσαν τον κόσμο. Αυτά ήταν τα δύο μεγάλα στρατηγικά ατοπήματα, τα οποία στοίχισαν στον ΣΥΡΙΖΑ όχι την ήττα (αυτή ήταν βέβαιη), αλλά… ίσως και τη συνέχειά του ως πρόταση εξουσίας και δεύτερο πόλο στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία το 2015, παίρνοντας τη “μερίδα του λέοντος” από τους “ορφανούς” ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ και από τα υπό φτωχοποίηση τμήματα της ελληνικής κοινωνίας. Για τους ανθρώπους αυτούς, κεντροαριστερών και αριστερών πολιτικών καταβολών και επιλογών, οικονομικά στα λαϊκά και εν μέρει μικροαστικά στρώματα (η εκλογική βάση του ΣΥΡΙΖΑ τότε ήταν οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα) αντιπροσώπευε την “ελπίδα” για απαγκίστρωση από τα μνημονιακά δεσμά που στραγγάλιζαν την ελληνική κοινωνία και δημιουργούσαν στρατιές νεόπτωχων και αποκλεισμένων και έδιωξαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες στη μετανάστευση. Αυτοί οι άνθρωποι έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Αυτούς τους ανθρώπους ο ΣΥΡΙΖΑ απογοήτευσε με τις “κωλοτούμπες” που οδήγησαν στο “μαύρο” καλοκαίρι του 2015 και την ψήφιση απ’ όλα τα κόμματα του πολιτικού κατεστημένου του τρίτου μνημονίου.
Παρ’ όλα αυτά, έμειναν πιστοί στον ΣΥΡΙΖΑ αρκετοί εξ αυτών, ώστε (παρά την πολύ μειωμένη συμμετοχή) να κερδίσει και τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση του 2015 και να μπορέσει να κυβερνήσει “κανονικά”, έστω με τα δεσμά του τρίτου μνημονίου.
Μετά την ήττα του 2019, η οποία επετεύχθη με συγκράτηση του ποσοστού στο 31,5%, θα περίμενε κανείς ότι στη χειρότερη περίπτωση θα εκινείτο πάλι κάπου εκεί. Αυτή η εκτίμηση τέθηκε “εκτός” από τις πράξεις της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ.
Κάποιοι έπεισαν τον Αλέξη Τσίπρα ότι ήταν καλή και συνετή επιλογή, να… κυνηγήσει ψηφοφόρους σε όλο το πολιτικό φάσμα. Κάπου είναι λογικό, το ΠΑΣΟΚ στην περίοδο της παντοδυναμίας του ψηφιζόταν από ανθρώπους που ανήκουν σε όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος. Αλλά το ΠΑΣΟΚ δεν αποξένωσε τα στρώματα που το ανέδειξαν και το παγίωσαν στην εξουσία. Δηλαδή τα λαϊκά στρώματα, τους μισθωτούς, τους μικροεπαγγελματίες, τους αγρότες και (πολιτικά) τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς. Τουναντίον, πάντα τους έβαζε πρώτους. Γι’ αυτό και όταν ο Γιώργος Παπανδρέου έβαλε τη χώρα στα μνημόνια και “πρόδωσε” ακριβώς αυτές τις τάξεις, το ΠΑΣΟΚ συνετρίβη πολιτικά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, αντί να κοιτάξει να κατοχυρώσει το τμήμα της κοινωνίας που θεωρητικά εκπροσωπούσε, αντί να προσπαθήσει να αυξήσει τα ερείσματά του ακριβώς σε αυτά τα τμήματα που ήταν άνευ πολιτικής στέγης, επικεντρώθηκε… στους παραδοσιακούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας και στους… όψιμους της Χρυσής Αυγής! Αντί να απευθυνθεί στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και να τους πείσει ότι μπορεί να τους βοηθήσει, μετά τα αλλεπάλληλα χτυπήματα Χατζηδάκη, απευθυνόταν στους… ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιχειρηματίες. Ήταν μια (επιτρέψτε μου την έκφραση) ηλίθια επιλογή και πληρώθηκε… πανάκριβα. Οι δυνητικοί ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ κάτσανε στα σπίτια τους, οι παραδοσιακοί δεξιοί φυσικά και δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και το αποτέλεσμα… ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ να συντριβεί και η Ν.Δ. κόντεψε… να βγάλει αυτοδυναμία με απλή αναλογική.
Το δεύτερο μεγάλο λάθος έχει να κάνει με τα θέματα στα οποία κέντραρε την πολιτική του αντιπαράθεση με τη Ν.Δ. Για παράδειγμα, πόνταρε στις “θεσμικές εκτροπές” της κυβέρνησης Μητσοτάκη, στην (ας το πούμε ελεύθερα, γιατί έτσι είναι) “φτωχή” Δημοκρατία που έχουμε στη χώρα μας με την κυβέρνηση του ίδιου. Ωστόσο, αποδείχτηκε ότι ο πολύς κόσμος απλώς δεν ενδιαφέρεται για ζητήματα ποιότητας της δημοκρατίας, για τους θεσμούς. Ούτε και η τραγωδία των Τεμπών, με τις σαφείς και προσδιορισμένες κυβερνητικές ευθύνες, δεν επηρέασε το εκλογικό σώμα. Ούτε κατ’ ελάχιστο. Επηρέασε τους συγγενείς των θυμάτων, άντε και το περιβάλλον τους. Μέχρι εκεί. Αποδείχτηκε ότι η “οργή” για τα θύματα ή έστω η συμπόνοια δεν είναι συναισθήματα που θα μείνουν καιρό και θα επηρεάσουν την εκλογική συμπεριφορά της μεγάλης πλειοψηφία του λαού. Απλώς… δεν ενδιαφέρεται. Είναι σκληρό, είναι δυσάρεστο, δεν ακούγεται “σωστό”, αλλά είναι η πικρή αλήθεια. Και θα πρέπει όλοι μας να ζήσουμε με αυτήν την πικρή αλήθεια.
Και τα λοιπά κόμματα
Κερδισμένο από την εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου ήταν και το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη, το οποίο πέτυχε μια σχετικά σημαντική ενίσχυση σε εκλογικά ποσοστά. Βεβαίως ήταν μια ενίσχυση πολύ μικρότερη από αυτή που θα επέτρεπαν οι συνθήκες, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε ένα τεράστιο κομμάτι του εκλογικού σώματος που τον προτίμησε στις προηγούμενες εκλογές. Το ΠΑΣΟΚ εισέπραξε κάποιες “επιστροφές” ψηφοφόρων που δεν ήθελαν να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ούτε και τους πήγαινε η καρδιά να ψηφίσουν Ν.Δ.
Το ΚΚΕ εξακολούθησε την πορεία σταθερής (αν και μικρής) ανόδου του, κερδίζοντας τις εντυπώσεις στο αριστερό ακροατήριο. Διασώθηκε από τη “δεξιά λαίλαπα” με την ενίσχυση των ποσοστών των δεξιών κομμάτων και άφησε παρακαταθήκη για το μέλλον.
Η Ελληνική Λύση παγίωσε τη θέση της ως “το νέο ΛΑΟΣ” και έπιασε… στασίδι στη Βουλή. Το ΜέΡΑ25 πλήρωσε την αλλοπρόσαλλη πολιτική παρουσία της ηγεσίας του και τη στοχοποίηση από μεγάλη μερίδα των media, μένοντας εκτός Βουλής.
Δεν πέτυχαν το πολυπόθητο 3% αλλά “μπήκαν στον χάρτη” (και θα το εξαργύρωναν στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση) η Πλεύση Ελευθερίας και η “Νίκη”.
