Σημαντική απόφαση για την παγκόσμια αντιμετώπιση των εκπομπών από τη ναυτιλία

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Οι χώρες συμφώνησαν σε μια παγκόσμια συμφωνία για την αντιμετώπιση των εκπομπών ρύπων από τη ναυτιλία, μετά από σχεδόν δέκα χρόνια διαπραγματεύσεων. Η συμφωνία καλύπτει τη συντριπτική πλειονότητα της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας και σημαίνει ότι από το 2028, οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να χρησιμοποιούν όλο και πιο καθαρά καύσιμα – διαφορετικά θα αντιμετωπίζουν πρόστιμα.

Η συμφωνία παραλίγο να εκτροχιαστεί αφού η Σαουδική Αραβία εκβίασε μια ψηφοφορία της τελευταίας στιγμής και οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τις συνομιλίες στο Λονδίνο, την περασμένη εβδομάδα. Μικρά νησιωτικά κράτη και διάφορες περιβαλλοντικές ομάδες έχουν σοβαρά παράπονα διότι δεν συμφωνήθηκε γενικός φόρος και χαρακτήρισαν τη συμφωνία «ακατάλληλη για τον σκοπό που προορίζεται».

Η ναυτιλία ευθύνεται για περίπου το 3% των παγκόσμιων εκπομπών. Όμως σε αντίθεση με πολλούς άλλους τομείς, έχει κάνει προσπάθεια να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα όπως το ντίζελ, την τελευταία δεκαετία. Η συμφωνία σημαίνει ότι είναι πλέον η πρώτη βιομηχανία στον κόσμο με διεθνώς εντεταλμένους στόχους για τη μείωση των εκπομπών.

Η συμφωνία εγκρίθηκε στη συνεδρίαση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) του ΟΗΕ και θα απαιτήσει από τους ιδιοκτήτες μεγάλων εμπορικών στόλων να αυξήσουν τη χρήση καυσίμων λιγότερης έντασης άνθρακα διαφορετικά θα αντιμετωπίσουν ποινή έως και 380 δολάρια ανά τόνο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπουν από την χρήση καυσίμων. Αν και η τελική συμφωνία πέρασε, έπρεπε να τεθεί σε ψηφοφορία – μια ασυνήθιστη κίνηση για τα όργανα του ΟΗΕ που συνήθως συμφωνούν τα μέτρα με συναίνεση.

Η ψηφοφορία ζητήθηκε από τη Σαουδική Αραβία, η οποία δεν υποστήριξε τη συμφωνία, και αυτή τη θέση συμμερίστηκαν μια ντουζίνα άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Πάντως αν και αντιτάχθηκαν στην πρόταση, θα υποχρεωθούν να την εφαρμόσουν επειδή είναι μέλη του ΙΜΟ.

Στο παρελθόν έχουν γίνει κινήσεις για τη βελτίωση της χρήσης των καυσίμων από τα πλοία, αλλά οι εκπομπές συνέχισαν να αυξάνονται παράλληλα με το παγκόσμιο εμπόριο – το 90% του οποίου διακινείται με πλοία. Το πιο αποτελεσματικό μέτρο θα ήταν η μετάβαση των πλοίων από τα ορυκτά σε πράσινα καύσιμα, αλλά αυτό θα ήταν πολύ ακριβό. «Δεν υπάρχει καύσιμο τόσο φθηνό όσο το ντίζελ που χρησιμοποιούν τα πλοία σήμερα γιατί όταν βγάζουμε αργό πετρέλαιο από το έδαφος, αφαιρούμε όλα τα ωραία συστατικά που είναι η κηροζίνη για την αεροπορία, η βενζίνη και το πετρέλαιο για τα αυτοκίνητα», δήλωσε ο Faig Abbasov, διευθυντής προγράμματος για τις θαλάσσιες μεταφορές στη δεξαμενή σκέψης Transport and Environment. «Ό,τι έχει μείνει στο κάτω μέρος, καίνε στα πλοία. Επομένως, κανένα καύσιμο δεν θα είναι τόσο φθηνό όσο αυτό, επειδή δεν καταναλώνεται πολλή ενέργεια στην παραγωγή του», πρόσθεσε.

Συγκριτικά, τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον καύσιμα, όπως η e – κηροζίνη και η αμμωνία, δημιουργούνται από την αρχική διάσπαση ατόμων νερού για τη λήψη υδρογόνου, που είναι μια πολύ ενεργοβόρα και δαπανηρή διαδικασία.

Τα στοιχεία ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο καυσίμου, αλλά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκτιμά ότι αυτά τα πράσινα καύσιμα είναι 3-4 φορές πιο ακριβά στην παραγωγή. «Υπάρχει ακόμα ένα τεράστιο χάσμα κόστους μεταξύ των ορυκτών καυσίμων και των καυσίμων μηδενικών εκπομπών και πρέπει να καλύψουμε αυτό το χάσμα. Χρειάζεται καρότο και μαστίγιο και στη ναυτιλία το μαστίγιο δεν είναι ακόμα τόσο μεγάλο για να το χρησιμοποιήσουμε ώστε να μεταβεί στα βιώσιμα καύσιμα», δήλωσε ο Refke Gunnewijk, διευθυντής προγράμματος βιώσιμων μεταφορών στο λιμάνι του Ρότερνταμ.

Ορισμένα νησιωτικά κράτη απείχαν επίσης από την ψηφοφορία και είπαν ότι η συμφωνία ήταν μια αποδυναμωμένη εκδοχή αυτού που ήλπιζαν. Μια προηγούμενη πρόταση για την εφαρμογή γενικού φόρου ή εισφοράς άνθρακα – που θα ήταν παγκόσμια πρώτη – απορρίφθηκε. «Ας είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με το ποιος έχει εγκαταλείψει τον στόχο του 1,5°C. Η Σαουδική Αραβία, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι των ορυκτών καυσίμων μείωσαν τους αριθμούς σε απαράδεκτο επίπεδο και εμπόδισαν την πρόοδο σε κάθε βήμα», δήλωσε ο Ralf Regenvanu, υπουργός Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για το Βανουάτου.

Την απογοήτευσή τους συμμερίστηκαν οι περιβαλλοντικές ομάδες. «Αυτή την εβδομάδα, τα κράτη μέλη του ΙΜΟ έχασαν μια χρυσή ευκαιρία για τον παγκόσμιο ναυτιλιακό τομέα να δείξει στον κόσμο πώς μπορεί να ανατρέψει την τάση για την καταστροφική κλιματική θέρμανση, θέτοντας τους δικούς τους στόχους σε απρόσιτα επίπεδα», δήλωσε η Delaine McCullough, πρόεδρος του Clean Shipping Coalition.

Εκτιμάται ότι η συμφωνία θα μπορούσε να επιτύχει μείωση των εκπομπών κατά 8% για τον κλάδο έως το 2030, σύμφωνα με τη ναυτιλιακή εταιρεία συμβούλων UMAS. Αυτό θα είναι μικρότερο από τον στόχο του ΙΜΟ που είχε συμφωνηθεί πριν από δύο χρόνια για μείωση των εκπομπών κατά 20% μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Ωστόσο, η Κίνα και η Βραζιλία είχαν προηγουμένως εκφράσει ανησυχίες ότι μια εισφορά θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των τιμών για βασικά αγαθά όπως τα τρόφιμα. Και οι δύο χώρες υποστήριξαν την τελική συμφωνία.

Ο Jesse Fahnestock, διευθυντής απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές στο Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Φόρουμ, είπε ότι η συμφωνία ήταν ένας συμβιβασμός. «Είναι ένα δύσκολο σύνολο αποφάσεων, αλλά είναι ο πρώτος κανονισμός του είδους του και αυτό πρέπει να γιορταστεί», είπε.
Ο Fahnestock πρόσθεσε ότι δεν είναι σαφές εάν οι κυρώσεις ήταν αρκετές για να κλείσουν το χάσμα κόστους μεταξύ των τύπων καυσίμων. «Μπορεί να έχουμε παρακινήσει τους πλοιοκτήτες να προετοιμαστούν λίγο για τα μελλοντικά καύσιμα, αλλά αμφιβάλλω για το αν το σήμα είναι αρκετά ισχυρό για να φέρει επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων στις εγκαταστάσεις παραγωγής αυτών των καυσίμων – δεν νομίζω ότι αυτοί οι κανονισμοί θα το πετύχουν. Νομίζω ότι θα πρέπει να γίνουν περισσότερα», είπε.

Οποιαδήποτε χρήματα συγκεντρωθούν από τις κυρώσεις θα τοποθετηθούν σε ένα ταμείο «Net Zero» και θα δαπανώνται για την κλιμάκωση των πιο πράσινων καυσίμων και την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Αυτή η «ανακατανομή» είναι που ώθησε την αμερικανική αντιπροσωπεία να αποχωρήσει από τις συνομιλίες το βράδυ της Τρίτης. Μια επιστολή εστάλη από τις ΗΠΑ σε όλες τις χώρες στις διαπραγματεύσεις του ΙΜΟ λέγοντας ότι οποιαδήποτε επιβολή θα προκαλούσε πληθωρισμό και εάν εγκρινόταν τότε θα οδηγούσε στη λήψη «αμοιβαίων μέτρων».

Αν και η κίνηση των ΗΠΑ ήταν σε αντίθεση με τη μακροχρόνια θέση τους στον ΙΜΟ, ήταν σύμφωνη με την αποστροφή του Προέδρου Trump στη δράση για το κλίμα που παρατηρήθηκε τους τελευταίους μήνες – όπως η απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Όμως εκπρόσωποι της βιομηχανίας και των χωρών εμφανίστηκαν να μη ενοχλούνται όταν μίλησαν στο BBC την Τετάρτη και συνέχισαν τις διαπραγματεύσεις. Οι ΗΠΑ διαθέτουν μόνο 178 φορτηγά πλοία που αντιπροσωπεύουν το 0,57% της παγκόσμιας χωρητικότητας της εμπορικής ναυτιλίας. Επομένως, εάν λάβει την απόφαση να μην εφαρμόσει τις νέες προτάσεις, είναι απίθανο να προκύψει σημαντική διαφορά στα κεφάλαια που θα συγκεντρωθούν.
Τώρα που η επιτροπή έχει συμφωνήσει το μέτρο, αναμένεται να εγκριθεί επίσημα τον Οκτώβριο.

Πηγή: BBC News