Οι δασμοί του Τραμπ και η αναβίωση της τριμερούς ισορροπίας στην Ανατολική Ασία
Σε μια εποχή γεωπολιτικής αβεβαιότητας και μεταβαλλόμενης παγκόσμιας τάξης, η πρόσφατη αναθέρμανση του τριμερούς διαλόγου μεταξύ Κίνας, Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας δεν αποτελεί απλώς μια διπλωματική κίνηση. Καταδεικνύει και αντιπροσωπεύει έναν στρατηγικό αναπροσανατολισμό, που διαμορφώνεται υπό την πίεση διεθνών εξελίξεων – με αφετηρία, ίσως απροσδόκητα, την πολιτική δασμών που υιοθέτησε ο Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη εβδομάδα.
Οι δασμοί του Τραμπ εναντίον της Κίνας, στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου που εξαπέλυσε, έχουν στόχο να αναδιαμορφώσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και να “επαναπατρίσουν” την παραγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες και όλα αυτά υπό το φως της “απελευθέρωσης”. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της “προσωρινής αναστολής” των δασμών που προέκυψε προχθές, η μονομερής αυτή πολιτική, βασισμένη στο δόγμα “America First”, πλήττει εξίσου σοβαρά συμμάχους όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, οι οποίες είδαν τα δικά τους εξαγωγικά συμφέροντα να συμπαρασύρονται στον κυκλώνα της αντιπαράθεσης Ουάσινγκτον-Πεκίνου. Ή, όπως ορθώς μεταφράζεται, Ουάσινγκτον με την παγκόσμια οικονομία, πλην ενός, της Ρωσίας.
Αντί να διασφαλίσει την ηγεμονία των ΗΠΑ στην Ασία, η πολιτική αυτή στόχευση επιταχύνει την αναγνώριση, από τις τρεις αυτές ασιατικές δυνάμεις, μιας σκληρής πραγματικότητας. Η περιφερειακή σταθερότητα και οικονομική ευημερία δεν μπορούν πλέον να στηρίζονται σε εξωτερικές δυνάμεις, ούτε να αποτελούν δεδομένα. Αυτό το στρατηγικό συμπέρασμα αποτέλεσε τη βάση για την αναθέρμανση του διαλόγου, όπως φάνηκε πρόσφατα στη 13η Τριμερή Συνάντηση υπουργών Οικονομίας και Εμπορίου στη Σεούλ και στη συνάντηση των ΥΠ.ΕΞ. στο Τόκιο – την πρώτη μετά από τέσσερα χρόνια.
Η τριμερής αυτή προσέγγιση δε γεννήθηκε από κάποιο ιδεαλιστικό όραμα περιφερειακής ενότητας, αλλά από μια σπάνια σύμπτωση στρατηγικών συμφερόντων. Και οι τρεις χώρες έχουν βαθιές ιστορικές πληγές και εδαφικές διαφορές, ενώ βρίσκονται συχνά σε διαφορετικά στρατόπεδα ως προς τις συμμαχίες τους. Ωστόσο, ο κοινός τους παρονομαστής είναι η ανάγκη να προστατεύσουν την οικονομική τους κυριαρχία και την περιφερειακή ασφάλεια από μια γεωπολιτική δυναμική που δεν ελέγχουν, παρά τις δικές τους ιστορικές αντινομίες.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ασφάλεια της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Αλλά η ολοένα εντονότερη ανάγνωση των στρατηγικών επιλογών της Ουάσινγκτον μέσα από το πρίσμα του ανταγωνισμού με την Κίνα – και όχι της σταθερότητας της Ασίας – έχει αρχίσει να διαβρώνει την αξιοπιστία της ως εγγυητή ισορροπίας. Οι δασμοί, οι περιορισμοί τεχνολογίας και οι πιέσεις για “απεξάρτηση” από την Κίνα έχουν θέσει το Τόκιο και τη Σεούλ μπροστά σε ένα σύνθετο δίλημμα: να επιλέξουν μεταξύ οικονομικής ολοκλήρωσης στην περιοχή ή στρατηγικής πίστης στη Δύση, και όλα αυτά με γνώμονα ότι η νέα αμερικανική ηγεσία δείχνει να αντιτάσσεται με ένταση στην παγκόσμια οικονομική αλυσίδα.
Μέχρι πρότινος, οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών συμπεριλάμβαναν περισσότερο “σκληροτράχηλους” τομείς, που επέφεραν τον ανταγωνισμό αλλά και ακραιφνείς προσεγγίσεις διαχείρισης με έντονο εθνικό χαρακτήρα.
Επ’ αυτού, η επανεκκίνηση της τριμερούς συνεργασίας λειτουργεί ως στρατηγική διέξοδος. Δεν είναι μια κίνηση αποδέσμευσης από τις ΗΠΑ, αλλά μια προσπάθεια να υπάρξει ισορροπία μεταξύ εξωτερικών δεσμεύσεων και εσωτερικής σταθερότητας. Το γεγονός ότι οι τρεις χώρες δεσμεύτηκαν να επιταχύνουν τις διαπραγματεύσεις για μια τριμερή συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, που ήταν “παγωμένη” για χρόνια, αποτελεί σαφή ένδειξη της επιθυμίας τους να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού με όρους που ορίζουν οι ίδιες.
Επιπλέον, η συμφωνία τους να ενισχύσουν τη συνεργασία σε τομείς όπως η πράσινη οικονομία, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η περιφερειακή διακυβέρνηση αντικατοπτρίζει μια ρεαλιστική προσέγγιση στα νέα γεωοικονομικά δεδομένα. Σε μια εποχή όπου η παγκοσμιοποίηση δέχεται πιέσεις και η πολυμερής τάξη αμφισβητείται, η αναζήτηση τοπικών λύσεων με παγκόσμια σημασία γίνεται επιτακτική.
Η στρατηγική βαρύτητα αυτής της προσέγγισης είναι τεράστια. Εάν η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα κατορθώσουν να μετατρέψουν την παρούσα φάση σε δομική συνεργασία – και όχι σε ευκαιριακή συνεννόηση, που εκτείνεται περισσότερα σε συγκυριακές ταυτίσεις και όχι ουσιαστικές αναστοχάσεις περί της γεωπολιτικής περιφερειακής δόμησης – τότε το σύστημα διεθνών σχέσεων στην Ασία θα αποκτήσει έναν νέο πυλώνα ισορροπίας, ανεξάρτητο από τις μεταβλητές διαθέσεις εξωτερικών δρώντων.
Δεν είναι βέβαιο ότι θα επιτύχουν. Οι ιστορικές διαφορές, τα αντικρουόμενα στρατηγικά συμφέροντα και η εξάρτηση από εξωτερικές στρατιωτικές συμμαχίες αποτελούν σημαντικά εμπόδια. Αλλά η αναγνώριση της αναγκαιότητας να αναλάβουν οι ίδιες την ευθύνη για το μέλλον της περιοχής τους είναι από μόνη της μια θεμελιώδης μετατόπιση στην ασιατική γεωπολιτική σκέψη. Μια τάση η οποία φαίνεται να διαμορφώνει ή μάλλον συνδιαμορφώνει τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων και τον νέο διεθνή τρόπο σκέψης. Ένα φαινόμενο απόσχισης, το οποίο δείχνει να εκκολάπτεται και σε ενωσιακό επίπεδο.
Η κληρονομιά των δασμών του Τραμπ ίσως τελικά δεν είναι η απομόνωση της Κίνας, αλλά η δημιουργία απροσδόκητων γεωστρατηγικών συμμαχιών στην Ανατολική Ασία. Ο πρόεδρος επιδιώκει να ανατρέψει το παγκόσμιο εμπόριο υπέρ των ΗΠΑ, αλλά το αποτέλεσμα είναι η επιτάχυνση μιας διαδικασίας περιφερειακής αυτονόμησης. Η τριμερής συνεννόηση μεταξύ Κίνας, Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας αποτελεί ίσως τον πρώτο κρίκο σε μια νέα αλυσίδα ισορροπιών, που δε θα ελέγχεται από την Ουάσινγκτον ή το Πεκίνο, αλλά από τους ίδιους τους περιφερειακούς δρώντες.
Όπως λέει το κινεζικό ρητό, «το πιο μακρύ ταξίδι ξεκινά με ένα μόνο βήμα». Αν αυτό το βήμα οδηγήσει τελικά σε μια σταθερή ασιατική αρχιτεκτονική ασφάλειας και συνεργασίας, τότε ο απρόβλεπτος αντίκτυπος των δασμών του Τραμπ θα έχει αποτελέσει το πιο παράδοξο θεμέλιο μιας νέας εποχής περιφερειακής ωριμότητας.
