Τσέρνομπιλ: 39 χρόνια απ’ τον εφιάλτη που σόκαρε την ανθρωπότητα

Ήταν ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986 όταν στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν» στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας ξεκίνησε ένα πείραμα ρουτίνας που έμελλε να καταλήξει στην πιο φονική πυρηνική καταστροφή της Ιστορίας.

Στο πλαίσιο του πειράματος, οι τεχνικοί απενεργοποίησαν τα συστήματα ρύθμισης και ασφάλειας της τέταρτης μονάδας, αφήνοντας τον αντιδραστήρα να λειτουργεί στο 7% της ισχύος του. Στη 1:23 π.μ., μια αλυσιδωτή αντίδραση προκάλεσε εκρήξεις που εκτόξευσαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους 1.000 τόνων. Ραδιενεργό υλικό απελευθερώθηκε και διασκορπίστηκε ταχύτατα στην ατμόσφαιρα.

Μέχρι τις 28 Απριλίου, σταθμοί στη Σουηδία εντόπισαν αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας, αναγκάζοντας τη σοβιετική κυβέρνηση να παραδεχτεί το «μικρό ατύχημα». Για δέκα ημέρες, τα φλεγόμενα καύσιμα διέσπειραν στην ατμόσφαιρα ραδιενεργά στοιχεία σε ποσότητες που αντιστοιχούν σε 200 πυρηνικές βόμβες τύπου Χιροσίμα. Ο μολυσμένος αέρας έφτασε μέχρι τον Βόρειο Πόλο, ενώ πάνω από 400.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Επισήμως, 31 άνθρωποι πέθαναν τις πρώτες ημέρες. Ωστόσο, μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί πάνω από 25.000 θάνατοι μεταξύ στρατιωτών και πολιτών που εργάστηκαν στην αποκατάσταση του σταθμού. Περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι εκτέθηκαν σε ραδιενέργεια και 150.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης – μια έκταση ίση με τη μισή Ιταλία – μολύνθηκαν.

Το εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ έκλεισε οριστικά το 2000, ύστερα από διεθνείς πιέσεις. Οι πραγματικές αιτίες της τραγωδίας παραμένουν ασαφείς, ωστόσο έχουν αποδοθεί σε ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας, τεχνικές ελλείψεις και λανθασμένους χειρισμούς.

Η αρχική απόκρυψη των στοιχείων από τις σοβιετικές αρχές, παρά τη διακυβέρνηση Γκορμπατσόφ, οδήγησε σε διεθνή κατακραυγή. Ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ παραδέχτηκε αργότερα ότι το Τσερνόμπιλ αποτέλεσε την αρχή του τέλους για την Σοβιετική Ένωση.

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες παραμένουν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν από ασθένειες σχετιζόμενες με την ακτινοβολία, ενώ εκατομμύρια εξακολουθούν να ζουν σε μολυσμένες περιοχές. Πολλοί εμφάνισαν χρόνια προβλήματα υγείας, από καρκίνους μέχρι γενετικές ανωμαλίες. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν από γονείς εκτεθειμένους στην ακτινοβολία δεν παρουσίασαν γενετικές αλλοιώσεις στο DNA τους.

Ήταν οι «καθαριστές» – πάνω από 600.000 Σοβιετικοί που με ελάχιστα μέτρα προστασίας, εκτέθηκαν σε φονική ακτινοβολία για να περιορίσουν την καταστροφή και να προστατεύσουν τον υπόλοιπο κόσμο.