Ροντ Στάιγκερ: Ο θαυμάσιος ρολίστας, που έγινε σταρ, αν και πληγωμένος από την κατάθλιψη

Από τους σημαντικότερους ρολίστες του αμερικάνικου κινηματογράφου, ο Ροντ Στάιγκερ έφτασε στην κορυφή όταν του εμπιστεύτηκαν πρωταγωνιστικούς ρόλους, παρότι την καλλιτεχνική του καταξίωση τη γνώρισε, από τα πρώτα του βήματα, ως καρατερίστας και κυρίως στον ρόλο του αδελφού του Μάρλον Μπράντο στην κλασική ταινία «Το Λιμάνι της Αγωνίας», για τον οποίο έλαβε την πρώτη του υποψηφιότητα για το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου.

Ο Ροντ Στάιγκερ, αν και μάλλον άσχημος, ανήκει στον στενό κύκλο των μεγάλων ερμηνευτών, των αξιόπιστων ηθοποιών, που πάντα ήθελαν οι σκηνοθέτες δίπλα στους αστέρες, για να τονώνουν και να μεγεθύνουν την υποκριτική γκάμα της ταινίας τους, να καλύπτουν τα «φάλτσα» των πρωταγωνιστών και να δίνουν βάθος στην πλοκή της ιστορίας τους. Ο Αμερικανός ηθοποιός, που διακρίθηκε για την ερμηνεία του σε παράξενους, συχνά ασταθείς και τρελούς χαρακτήρες, έχει καταταχθεί δικαίως ως «ένα από τα πιο χαρισματικά και δυναμικά αστέρια του Χόλιγουντ».

Συμπληρώνοντας 100 χρόνια από τη γέννησή του (14 Απριλίου 1925) είναι ευκαιρία να θυμηθούμε τα δύσκολα πρώτα του βήματα, τις επιτυχίες του, την ερμηνευτική του αναγνώριση, αλλά και τη θαρραλέα στάση του έναντι του Μακαρθισμού και των προβλημάτων του με την κατάθλιψη, που τον ταλαιπώρησε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.

Άφαντος πατέρας – μητέρα αλκοολική

Ο Ροντ Στάιγκερ γεννήθηκε στο Γουεστθάμπτον της Νέας Υόρκης το 1925. Οι γονείς του ήταν οι Λορέιν Ντράιβερ και ο Φρέντερικ Στάιγκερ, γαλλικής, σκοτσέζικης και γερμανικής καταγωγής. Δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του, ηθοποιό της βοντβίλ που συμμετείχε, μαζί με τη μητέρα του, σε έναν περιοδεύοντα μουσικοχορευτικό θίασο. Μεγάλωσε με την αλκοολική μητέρα του, περνώντας δύσκολα παιδικά χρόνια και θα αναγκαστεί σε ηλικία 16 χρόνων να το «σκάσει» απ’ αυτήν. Αμέσως μετά θα καταταγεί στο Ναυτικό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμμετέχοντας σε πολεμικές επιχειρήσεις στον Ειρηνικό.

Ο καλόκαρδος χασάπης και η χαμένη ευκαιρία

Θα μπει στον χώρο της υποκριτικής στις αρχές της δεκαετίας του ’50, ενώ προηγουμένως θα κερδίσει μια θέση σπουδών στο New York Theater Wing και στο Actor’s Studio. Ξεκίνησε από το θέατρο και συνέχισε στην τηλεόραση, με την εμφάνισή του στην τηλεταινία «Marty», υποδυόμενος έναν καλόκαρδο μοναχικό χασάπη, μία ερμηνεία με την οποία κέρδισε την αγάπη του κοινού. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Στάιγκερ αρνήθηκε να παίξει τον ίδιο ρόλο στον κινηματογράφο, όπως του πρότεινε η εταιρεία των Μπαρτ Λάνκαστερ και Χάρολντ Χεκτ, ρόλο που έπαιξε τελικά ο Έρνεστ Μποργκνάιν και που του χάρισε το Όσκαρ!

Ο Μπράντο, ο Μπόγκαρτ και η υποψηφιότητα

Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο θα το κάνει το 1951 στο δραματικό φιλμ του Φρεντ Τσίνεμαν «Teresa», ενώ τρία χρόνια μετά θα παίξει στο πλευρό του Μάρλον Μπράντο στο εξαιρετικό δράμα του Ελία Καζάν «Το Λιμάνι της Αγωνίας», έναν ρόλο που θα του χαρίσει την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου. Θα ακολουθήσουν το δυνατό φιλμ νουάρ «The Big Knife» του Ρόμπερτ Όλντριτς και το ευχάριστο μιούζικαλ «Οκλαχόμα», ενώ το 1956 θα συμπρωταγωνιστήσει στο εξαίσιο φιλμ νουάρ «Έπεσαν Σκληρά», δίπλα στον θρυλικό Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, υποδυόμενος εκπληκτικά έναν μαφιόζο που έστηνε αγώνες πυγμαχίας. Ο ρόλος του μαφιόζου στην αστυνομική ταινία «Αλ Καπόνε» θα τον καθιερώσει, αν και θα ακολουθήσει ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της ζωής του, εκείνος του Εβραίου επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος, στην αριστουργηματική δραματική ταινία «Ο ενεχυροδανειστής» του Σίντνεϊ Λούμετ, που θα του φέρει και την πρώτη υποψηφιότητα για το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου.

Η δεκαετία του ’60, στην οποία έφτασε και στην κορυφή της σταδιοδρομίας του, θα εμφανιστεί και στην επική υπερπαραγωγή του Ντέιβιντ Λιν «Δόκτωρ Ζιβάγκο», δίπλα στον Ομάρ Σαρίφ και την Τζούλι Κρίστι.

Το Όσκαρ στον σκληρό σερίφη

Το 1967, θα έρθει και η μεγάλη στιγμή στην καριέρα του, κερδίζοντας το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου, υποδυόμενος έναν σκληρό, αλλά με το αίσθημα της δικαιοσύνης, σερίφη, στον αμερικάνικο νότο, έχοντας δίπλα του τον Σίντνεϊ Πουατιέ, στο φιλμ «Ιστορία Ενός Εγκλήματος», το οποίο κέρδισε και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Η ερμηνεία του Στάιγκερ στη θαυμάσια ταινία του Νόρμαν Τζούισον, είναι συγκλονιστική καθώς μεταμορφώνεται από έναν σκληρό άνθρωπο, που μεγάλωσε μέσα στον ρατσισμό, σε υπερασπιστή της δικαιοσύνης και αφοπλιστικά υμνητή της ισότητας και των δικαιωμάτων των μαύρων στην Αμερική.

Η ευρωπαϊκή περίοδος

Τη δεκαετία του ’70, τα ευρωπαϊκά καλέσματα δεν τον άφησαν ασυγκίνητο, ίσως διαβλέποντας και μία πτώση των μετοχών του στο Χόλιγουντ. Έτσι, θα συμμετάσχει σε αρκετές ευρωπαϊκές τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές, που υπογράφουν σημαντικά ονόματα της σκηνοθεσίας, όπως οι Φραντσέσκο Ρόζι, Σέρτζιο Λεόνε, Κλοντ Σαμπρόλ και Φράνκο Τζεφιρέλι.

Θα υποδυθεί με τεράστια πειστικότητα τόσο τον Μέγα Ναπολέοντα στην ταινία του Σεργκέι Μπόρνταρτσουκ «Βατερλώ», τον Μπενίτο Μουσολίνι στην ταινία του Κάρλο Λιτσάνι «Μουσολίνι: Η Τιμωρία και το Τέλος Ενός Δικτάτορα», τον Πόντιο Πιλάτο στη μίνι σειρά του Τζεφφιρέλι «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ», τον Λάκι Λουτσιάνο στην ομώνυμη ταινία του Φραντσέσκο Ρόζι και τον ληστή στο γουέστερν του Λεόνε «Τα Κεφάλια Κάτω».

O Ροντ Στάιγκερ με τον Σίντνεϊ Πουατιέ στην «Ιστορία ενός Εγκλήματος» (1967)

Η πτώση και ο Σωκράτης

Τις δεκαετίες του ’80 και ’90 η καριέρα του θα πάρει την κάτω βόλτα, λόγω των προβλημάτων κατάθλιψης των προηγούμενων χρόνων, παίζοντας σε δεύτερους ρόλους, ενώ το 1999 θα ξαναβρεθεί στα πλατό με τον Νόρμαν Τζούισον, ο οποίος τον σκηνοθέτησε στην «Ιστορία Ενός Εγκλήματος», που του χάρισε το Όσκαρ, για την περιπέτεια «Τυφώνας: Η Αληθινή Ιστορία», έχοντας δίπλα του τον ανερχόμενο τότε Ντένζελ Ουάσινγκτον. Στα αξιοσημείωτα, η άφιξή του στην Ελλάδα το 2001 για να παίξει στην παράσταση «Η Αυγή του Πολιτισμού», ερμηνεύοντας τον ρόλο του Σωκράτη.

Η κατάθλιψη και η Μπλουμ

Ο Στάιγκερ, υπέφερε χρόνια από κατάθλιψη, κάτι που επηρέασε την καριέρα του – ειδικά τη δεκαετία του ’80, αν και τα προβλήματα είχαν ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Για το θέμα αυτό είχε δηλώσει: «Αρχίζεις να χάνεις την αυτοεκτίμησή σου… ο πόνος δεν πρέπει ποτέ να είναι πηγή ντροπής. Είναι μέρος της ζωής, είναι μέρος της ανθρωπότητας». Παρά ταύτα, ο Στάιγκερ θα παντρευτεί πέντε φορές και θα αποκτήσει δυο παιδιά, αν και ο πρώτος του γάμος και το διαζύγιό του με τη διάσημη ηθοποιό Κλερ Μπλουμ τον πλήγωσε ανεπανόρθωτα.

Η Κλερ Μπλουμ

Απέναντι στον Μακαρθισμό

Ο Στάιγκερ, όμως, θα σταθεί στο ύψος του απέναντι και στον Μακαρθισμό και την αντικομμουνιστική υστερία και γι’ αυτό τον λόγο θα συγκρουστεί σφόδρα με τον Τσάρλτον Ίστον, τον οποίο είχε χαρακτηρίσει «ο αγαπημένος φασίστας της Αμερικής». Αιτία της σύγκρουσής τους θα αποτελέσει μια επιστολή του Ίστον στον Τύπο, ζητώντας ουσιαστικά από το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου να τιμήσει τον Ηλία Καζάν, γιατί, όπως, υποστήριξε είχε συνεργαστεί με τη διαβόητη Επιτροπή Αντιαμερικάνικων Δραστηριοτήτων, καταδίδοντας ως κομμουνιστές αρκετούς ηθοποιούς, σκηνοθέτες και σεναριογράφους του Χόλιγουντ. Ο Στάιγκερ θα του απαντήσει λέγοντας ότι οι αποτροπιαστικές ενέργειες του Καζάν θα έχουν ως αποτέλεσμα πολλοί καλλιτέχνες να μπουν στην περιβόητη «μαύρη λίστα», να καταστραφούν και ορισμένοι να φτάσουν μέχρι και την αυτοκτονία. Ο Ίστον δεν θα απαντήσει ποτέ…

Ο Στάιγκερ, που είχε καρδιακά προβλήματα, θα πεθάνει σε νοσοκομείο του Λος Άντζελες στις 9 Ιουλίου του 2002, αφήνοντας πίσω του 112 ταινίες, κάποιες πραγματικά αξέχαστες ερμηνείες, αλλά και τον ισχυρό, αν και πληγωμένο βαθιά, χαρακτήρα ενός καλλιτέχνη, που δεν «έγινε ποτέ κτήμα του Χόλιγουντ» και που δεν είδε τον κινηματογράφο ως δόξα και χρήματα αλλά ως περιπέτεια της ζωής του.