Πώς η Αγία Σοφία άντεξε στον τελευταίο σεισμό των 6,2 Ρίχτερ ενώ τα σύγχρονα κτήρια υπέστησαν ζημιές
Αλώβητη από τον πρόσφατο ισχυρότατο σεισμό των 6,2 βαθμών στην Κωνσταντινούπολη βγήκε η Αγία Σοφία, την ώρα που σύγχρονα κτήρια υπέστησαν ζημιές, όπως προκύπτει από τους πρώτους ελέγχους που πραγματοποίησαν ειδικοί.
Ο σεισμός είχε σαν αποτέλεσμα να τραυματιστούν τουλάχιστον 236 άτομα και να προκληθούν ζημιές σε 378 κτήρια στην πόλη. Ωστόσο, οι πρώτες εκτιμήσεις αποκάλυψαν ότι η Αγία Σοφία, που χτίστηκε πριν από 1.486 χρόνια, δεν έπαθε το παραμικρό προκαλώντας θαυμασμό για την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητά της, όπως αναφέρει το Τurkiyetoday.
Το ερώτημα που προέκυψε ήταν: Πώς μπορούν οι κατασκευές αιώνων να αντέξουν τους σεισμούς, ενώ πολλά σύγχρονα κτήρια όχι;
Η απάντηση βρίσκεται τόσο στα υλικά όσο και στην μηχανική σοφία που είναι ενσωματωμένη στα τείχη του μνημείου.
Ένα ειδικό κονίαμα που απορροφά σεισμική ενέργεια
Από το 2010, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου μελετά τα υλικά και τη δομική ακεραιότητα της Αγίας Σοφίας. Η καθηγήτρια Αντωνία Μοροπούλου, επικεφαλής της ελληνικής ερευνητικής ομάδας, εξήγησε ότι το ειδικό κονίαμα που χρησιμοποιήθηκε κατά την κατασκευή λειτουργεί σαν αμορτισέρ.
«Το κονίαμα που χρησιμοποιήθηκε στην Αγία Σοφία έχει μια ημικρυσταλλική δομή που απορροφά την ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού», δήλωσε η Μοροπούλου.
«Πριν από τον σεισμό του 1999, ήμασταν ήδη βέβαιοι ότι αυτό το μνημείο, με τα δομικά χαρακτηριστικά και τη σύνθεσή του, θα μπορούσε να αντέξει έναν σεισμό μεγέθους 7 Ρίχτερ».
Η ίδια εξήγησε στη συνέχεια ότι τα τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν στον κύριο τρούλο είναι κατά 97% παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία Ρόδο, παρουσιάζοντας μια σύντηξη ανατολικών, βυζαντινών και πρώιμων ελληνικών τεχνολογιών κατασκευής. Αυτά τα τούβλα δεν είναι μόνο εξαιρετικά ανθεκτικά στις καταπονήσεις, αλλά και δώδεκα φορές ελαφρύτερα από τα συνηθισμένα τούβλα, μειώνοντας το φορτίο στη δομή.
Η σοφία του αρχιτέκτονα Σινάν
Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας έχουν επίσης αποκαλύψει ιστορικά χαρακτηριστικά. Κατά τη διάρκεια προηγούμενων αποκαταστάσεων, ο σοβάς που εφαρμόστηκε από τον Ελβετό αρχιτέκτονα του 19ου αιώνα Φοσάτι είχε καλύψει αρχαία ψηφιδωτά. Η αφαίρεση αυτού του φθαρμένου σοβά όχι μόνο μείωσε τη δομική καταπόνηση, αλλά αποκάλυψε και χαμένα έργα τέχνης – κυρίως, έναν άγγελο που απεικονίζεται μέσα στον τρούλο.
Το μνημείο έχει υποστεί τρεις σημαντικές ανακατασκευές στην ιστορία του, με την τρέχουσα κατασκευή να κατασκευάζεται μεταξύ 532 και 537 υπό τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄, μετά την καταστροφή μιας προηγούμενης έκδοσης κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης του Νίκα.
Τον 16ο αιώνα, ο Οθωμανός αρχιτέκτονας Σινάν – που θεωρείται ένας από τους πρώτους μηχανικούς σεισμών στον κόσμο οχύρωσε τη δομή με εξωτερικές αντηρίδες κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σουλτάνου Σελίμ Β΄. Αυτές οι προσθήκες έχουν διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη μακροχρόνια σταθερότητα της Αγίας Σοφίας.
Με τους ειδικούς σεισμολόγους να προειδοποιούν για έναν επικείμενο μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη, νέες αναστηλώσεις βρίσκονται σε εξέλιξη για την περαιτέρω ενίσχυση του κτηρίου. Ο Μεχμέτ Σελίμ Οκτέν, μηχανικός κατασκευών και ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο Μιμάρ Σινάν, δήλωσε ότι αυτή είναι η πιο εκτεταμένη δομική παρέμβαση στην Αγία Σοφία εδώ και περισσότερα από 150 χρόνια.
«Εστιάζουμε τώρα στην σεισμική ασφάλεια της Αγίας Σοφίας, ειδικά υπό το φως του αναμενόμενου σεισμού της Κωνσταντινούπολης», δήλωσε ο Οκτέν.
Σύμφωνα με μελέτη των ερευνητών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, Εσέρ Τσακτί και Εμρουλάχ Νταρ, η δομική κατάσταση της Αγίας Σοφίας παρακολουθείται με ειδικό σύστημα από το 1991. Το σύστημα αναβαθμίστηκε το 2008 και έκτοτε έχει καταγράψει πάνω από 100 σεισμικά γεγονότα.
Τα ευρήματά τους αποκάλυψαν μικρές γωνιακές μετατοπίσεις στον κύριο τρούλο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι καμάρες και ο τρούλος μετατοπίζονται ελάχιστα σε σχέση με τους κύριους πεσσούς κατά τη διάρκεια των σεισμών.
Θα επιβιώσει η Αγία Σοφία από έναν ακόμη μεγάλο σεισμό;
Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή Μουσταφά Ερντίκ, ειδικό στη σεισμική μηχανική, η δομική ακεραιότητα της Αγίας Σοφίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους τέσσερις κύριους πεσσούς, τους δευτερεύοντες πεσσούς και τις κύριες καμάρες που στηρίζουν τον κεντρικό και τους ημιθόλους.
Ο ίδιος σημείωσε ότι σε έναν υποθετικό σεισμό μεγέθους 7 Ρίχτερ που θα συμβεί 20 χιλιόμετρα νότια της Αγίας Σοφίας, οι ανατολικοί και δυτικοί ημιθόλοι θα μπορούσαν να αποκολληθούν από τις κύριες καμάρες, προκαλώντας τοπικές ζημιές στον κεντρικό τρούλο.
