Η υπέρτατη θυσία των 200 κομμουνιστών, που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο, παραμένει σημείο αναφοράς στην ιστορία του τόπου μας
Την Πρωτομαγιά του 1944 συνετελέσθη μία από τις πιο “αιματοβαμμένες” πράξεις της σύγχρονης ιστορίας μας, καθώς γράφτηκε ο επίλογος σε ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα πολέμου των Γερμανών κατακτητών σε βάρος 200 Ελλήνων πατριωτών, ως αντίποινα για τη δολοφονία ενός Γερμανού υποστράτηγου στη Λακωνία, από αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Τόπος εκτέλεσης ήταν το σκοπευτήριο της Καισαριανής. Οι 200 εκτελεσθέντες που έμελλε να θυσιαστούν ήταν όλοι τους στελέχη του ΚΚΕ, που η δικτατορία του Μεταξά και τα πρόσωπα που την υποστήριζαν, τα όποια μετά την παράδοση της χώρας έγιναν συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων, παρέδωσαν στους κατακτητές, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι το φασιστικό μεταξικό καθεστώς είχε πατήσει στα “χνάρια” των αντίστοιχων καθεστώτων που προέκυψαν στην Ιταλία του Μουσολίνι και στη Γερμανία του Χίτλερ.
Τα 1944 τα πράγματα ήταν τεταμένα για τους Γερμανούς, οι οποίοι ένιωθαν ότι έχαναν τον πόλεμο. Στην Ελλάδα, ο ΕΛΑΣ είχε πετύχει καίρια πλήγματα σε βάρος των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους σε όλα τα επίπεδα, πολεμώντας σε πολλά διαφορετικά μέτωπα, όχι μόνο εναντίον των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, αλλά και εναντίον των ιταλικών και των βουλγαρικών, καθώς η χώρα είχε διαμοιραστεί στα τρία από τις δυνάμεις του Άξονα.
Η πολύτιμη προσφορά του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ
Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είχε καταφέρει μέχρι τότε το ακατόρθωτο. Δηλαδή, να κρατήσει ζωντανό τον ελληνικό λαό που λιμοκτονούσε λόγω της πείνας, και το κυριότερο απ’ όλα, πέτυχε να ενώσει ανθρώπους διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων, βάζοντας ένα τέλος στην επίπλαστη διχόνοια που είχε διασπείρει προπολεμικά το αστικό καθεστώς, χωρίζοντας τον τόπο σε δύο στρατόπεδα, σε Βενιζελικούς και Αντιβενιζελικούς, παρά το γεγονός ότι οι μεταξύ τους διαφορές ήταν ελάχιστες στον τρόπο άσκησης της εξουσίας, ενώ η διαφωνίες είχαν να κάνουν κυρίως με τη διασφάλιση των συμφερόντων της κάθε πλευράς. Έτσι λοιπόν, οι έριδες μεταξύ των δύο βασικών παικτών του αστικού πολιτικού συστήματος εκείνης της περιόδου μοιραία οδήγησαν στη δικτατορία του Μεταξά.
Λίγες μέρες πριν από την εκτέλεση των 200 της Καισαριανής, και συγκεκριμένα στις 27 Απριλίου, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Σταθάκη, πέτυχαν καίριο χτύπημα εναντίον του εχθρού, στους Μολάους της Σπάρτης, σε μία περιοχή που τα κατοχικά στρατεύματα διέθεταν σημαντικά ερείσματα, σκοτώνοντας τον Γερμανό υποστράτηγο Φραντς Κρεχ, διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών και τρεις άνδρες που τον συνόδευαν.
Τα αντίποινα
Οι Γερμανοί, χωρίς να χάσουν χρόνο, ξεκίνησαν αμέσως τα αντίποινα, σκοτώνοντας ένα μεγάλο αριθμό Ελλήνων πατριωτών και βάζοντας βεβαίως στο στόχαστρο τα στελέχη και τους υποστηρικτές του ΚΚΕ, καθώς αποτελούσαν την ηγετική ομάδα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.
Οι 200 που εκτελέστηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής ήταν κομμουνιστές που κρατούνταν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Οι 170 από αυτούς είχαν φυλακιστεί αρχικά στην Ακροναυπλία για την πολιτική τους δράση, καθώς ανήκαν στο ΚΚΕ, ενώ οι υπόλοιποι 30 είχαν αρχικά εξοριστεί στην Ανάφη, πριν καταλήξουν στο Χαϊδάρι και από εκεί στο εκτελεστικό απόσπασμα. Στη διαταγή που εξέδωσαν τα κατοχικά στρατεύματα αιτιολογούν την εκτέλεση των 200 της Καισαριανής, αναφέροντας τα παρακάτω:
«Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν στρατηγόν και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτας. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν:
1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1.5.1944.
2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα Γερμανικά Στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς».
Στο σημείο αυτό, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι οι Έλληνες εθελοντές που περιγράφει η διαταγή ήταν συνεργάτες των Γερμανών που είχαν αυτομολήσει στα τάγματα ασφαλείας και σε όλα πόστα του γερμανικού κατοχικού μηχανισμού. Τα άτομα αυτά ετοιμάζονταν ήδη για την επόμενη μέρα της φυγής των Γερμανών, προλειαίνοντας το έδαφος για την τελική σύγκρουση με τις δημοκρατικές δυνάμεις και γνωρίζοντας ότι αναμένεται να ξεκινήσει το μεγάλο ξεκαθάρισμα για τα εγκλήματα πολέμου που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Κατοχής, για τα οποία μεγάλο μερίδιο ευθύνης είχαν όσοι είχαν προσχωρήσει στο στρατόπεδο του εχθρού, προδίδοντας την πατρίδα τους. Εν ολίγοις, ο εμφύλιος πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει.
Η θυσία των 200 και η άμεση αναγνώριση από τον λαό
Το πρωί της 1ης Μαΐου του 1944, οι Γερμανοί ανακοίνωσαν τα ονόματα των μελλοθανάτων που θα οδηγούνταν στην Καισαριανή. Ανάμεσά τους ήταν και ο συντοπίτης Κρητικός Ναπαλέων Σουκατζίδης από το Αρκαλοχώρι, στέλεχος του ΚΚΕ και ιδιαίτερα αγαπητός στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Ο Σουκατζίδης είχε αναλάβει τον ρόλο του διερμηνέα, διευκολύνοντας την επικοινωνία ανάμεσα στους Γερμανούς και στους φυλακισμένους. Μάλιστα, όταν ο Γερμανός διοικητής του στρατοπέδου Καρλ Φίσερ τού ζήτησε να τον ανταλλάξει με κάποιον άλλο, με σκοπό αυτός να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως διερμηνέας, ο Σουκατζίδης σε μία πράξη γενναιότητας και αυτοθυσίας αρνήθηκε, προτιμώντας έναν ένδοξο θάνατο.
Το πρωί της 1ης Μαΐου οι 200 μεταφέρθηκαν στον τόπο του μαρτυρίου τους, με την εκτέλεση να είναι προγραμματισμένη για τις 10 το πρωί της ίδιας ημέρας. Αυτό που προξενεί εντύπωση και παράλληλα τον θαυμασμό είναι ότι κανένας δε δείλιασε ούτε στιγμή μπροστά στον θάνατο. Οι 200 γνώριζαν ότι εκείνη τη στιγμή με τη θυσία τους έγραφαν ιστορία, θυσιάζοντας το αίμα τους για τις επόμενες γενιές που θα έρχονταν για να ζήσουν ελεύθεροι, χωρίς τυράννους πάνω από τα κεφάλια τους.
Μάλιστα, από την επόμενη ημέρα κιόλας οι άπλοι άνθρωποι που ζούσαν στην Καισαριανή και έμαθαν τι συνέβη την προηγούμενη στο σκοπευτήριο, χωρίς να λογαριάζουν τον φόβο και την τρομοκρατία των κατακτητών, προκειμένου να τιμήσουν όσους θυσιάστηκαν, μετονόμασαν οι ίδιοι τον δρόμο που οδηγεί στο σκοπευτήριο σε “οδό Ηρώων”, ενώ στον τοίχο γράφτηκε το σύνθημα: «Αυτός ο δρόμος είναι Δρόμος Ηρώων. Τον διαβαίνουν οι λεβέντες του έθνους. Χτες 1 του Μάη τον διάβηκαν 200 παλικάρια».
Ποιος ήταν ο Ναπολέων Σουκατζίδης με καταγωγή από το Αρκαλοχώρι
Ήταν πολύπλευρη και φωτεινή προσωπικότητα ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Συνέδεσε από νωρίς τη ζωή του με το εργατικό-λαϊκό κίνημα.
Μέλος της ΟΚΝΕ από το 1927, γλωσσομαθής (από 19 χρόνων μιλούσε και έγραφε έξι γλώσσες), παρότι σπούδασε Οικονομικά, ανέπτυξε δράση και στον χώρο του Πολιτισμού.
Πρωτοπόρος στους εργατικούς αγώνες στην Κρήτη, ο Ναπολέων Σουκατζίδης ήταν μεταξύ των 5 κομμουνιστών προέδρων Σωματείων που συνέλαβε η Ασφάλεια στις 13 Ιουνίου 1936 και τους εκτόπισε στον Αϊ Στράτη.
Μνημειώδη έμειναν τα μαθήματα που παρέδιδε, αλλά και παρακολουθούσε. Όσο υπήρχαν βιβλία, μελετούσε Ιστορία, λογοτεχνία, λαογραφία και ξένες γλώσσες.
Έμαθε τέλεια Γερμανικά, Γαλλικά, Αγγλικά, Ρωσικά και Τουρκικά.
Δίδασκε τη μέρα στους συντρόφους του (εργάτες και αγρότες) Ελληνικά, Ιστορία, ξένες γλώσσες και το βράδυ στο μισοσκόταδο, σε μια γωνιά του μεγάλου θαλάμου, δεν έχανε λέξη από τα μαθήματα που παρέδιδε ο Δημήτρης Γληνός.
«Να ’σαι περήφανος για τον γιο σου»
Στο τελευταίο του γράμμα προς τον πατέρα του, το στέλεχος του ΚΚΕ, Ακροναυπλιώτης και πρώην πρόεδρος του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ηρακλείου έγραφε: «Πατερούλη, πάω για εκτέλεση. Να ’σαι περήφανος για τον μονάκριβο γιο σου. Ν’ αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα σου και την αδελφούλα μου. Κι οι δυο μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη. Ναπολέων».
