CNNi: Πόλεμος σεξουαλικής κακοποίησης από τους Ρώσους με θύματα ακόμη και Ουκρανούς στρατιώτες

Την ώρα που η γενική εισαγγελία της Ουκρανίας έχει ξεκινήσει έρευνες για εκατοντάδες υποθέσεις, η ειδική εντεταλμένη του ΟΗΕ για τη σεξουαλική βία σε περιοχές συγκρούσεων, Πραμίλα Πάτεν, χαρακτήρισε τα στοιχεία της ουκρανικής γενικής εισαγγελίας ως την «κορυφή του παγόβουνου».

Μέσα από μία μεγάλη έρευνα το CNNi προχώρησε σε ατομικές συνεντεύξεις με όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, αλλά ακόμη και με θύματα. Ένα από αυτά, ο Ρομάν Σαποβαλένκο, συνελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας και μέσα σε λίγη ώρα βρέθηκε να κακοποιείται σεξουαλικά σε κάποιο… μπουντρούμι.

Ήταν 25 Αυγούστου του 2022, την επομένη της Ημέρας της Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, όταν τρεις ένοπλοι μασκοφόροι αξιωματικοί της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας (FSB) εισέβαλαν στο σπίτι του στη Χερσώνα, η οποία εκείνο το διάστημα είχε καταληφθεί από ρωσικές δυνάμεις.

Τον συνέλαβαν για ένα… μήνυμα στο κινητό

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σαποβαλένκο, οι Ρώσοι πράκτορες μπήκαν στο σπίτι του ψάχνοντας για ενοχοποιητικά στοιχεία. Ένα μήνυμα στο κινητό του τηλέφωνο που αποκαλούσε τους Ρώσους στρατιώτες «ορκ», μια χλευαστική αναφορά και μια δημοφιλής ουκρανική βρισιά για τον ρωσικό στρατό, ήταν αρκετή για να συλληφθεί. Τον έδεσαν, του έκλεισαν τα μάτια και τον έβαλαν σε ένα αυτοκίνητο χωρίς σήμα.

Για μέρες μετά, ο Σαποβαλένκο είπε ότι δέχθηκε επανειλημμένα ηλεκτροπληξία στην περιοχή των γεννητικών οργάνων του, ότι απειλήθηκε με βιασμό με ένα γυάλινο μπουκάλι και μάλιστα τον έκαναν να πιστέψει ότι θα μπορούσε να στειρωθεί.

«Έμοιαζαν να έχουν ένα φετίχ για τα γεννητικά όργανα. Μερικές φορές άνοιγε η πόρτα και έλεγαν: «Θα βγάλουμε τα ρόπαλά μας και θα βιάσουμε όλους εδώ», είπε στο CNNi ο 39χρονος ιδιοκτήτης φάρμας.

Περιγράφοντας τις λεπτομέρειες της εμπειρίας του ουσιαστικά, ο Σαποβαλένκο μερικές φορές σταματούσε για να γελάσει νευρικά. Είπε ότι η αίσθηση του χιούμορ του βοηθά σε αυτό που ξέρει ότι θα είναι μια μακρά ανάκαμψη. Οι Ρώσοι, είπε, το μισούσαν: «Έκανα ένα μικρό αστείο και δεν τους άρεσε. Δέχτηκα μπουνιά γι’ αυτό».

Η εμπειρία του Σαποβαλένκο από τη σεξουαλική βία στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων είναι κοινή μεταξύ των Ουκρανών – συμπεριλαμβανομένων πολιτών και στρατιωτών – που κρατούνται από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στη χώρα πριν από δύο και πλέον χρόνια.

Τα αυξανόμενα κρούσματα που μένουν… κρυφά

Λίγοι άνδρες έχουν μιλήσει δημόσια για τη δοκιμασία τους, αλλά οι Ουκρανοί εισαγγελείς και οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα λένε ότι άντρες θύματα αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό των υποθέσεων.

Τα εγκλήματα συχνά δεν καταγγέλλονται λόγω του στίγματος και της ντροπής που συνδέονται με αυτά. Η τελευταία ετήσια έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τη σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις, ανέφερε ότι είχαν καταγραφεί 85 περιπτώσεις στην Ουκρανία το 2023 – επηρεάζοντας 52 άνδρες, 31 γυναίκες, ένα κορίτσι και ένα αγόρι.

Μια ξεχωριστή έκθεση από αξιωματούχους του ΟΗΕ για τα δικαιώματα που πήραν συνεντεύξεις με 60 άνδρες Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου μετά την απελευθέρωσή τους διαπίστωσε ότι 39 ήταν θύματα σεξουαλικής βίας ενώ βρίσκονταν υπό κράτηση στη Ρωσία.

Το CNNi πήρε συνεντεύξεις από τέσσερις άνδρες επιζώντες, δύο αυτοπροσώπως και δύο τηλεφωνικά, και έλαβε μαρτυρίες από άλλους δύο, οι οποίοι κρατήθηκαν από ρωσικές μονάδες σε πέντε ουκρανικές περιοχές που έχουν καταληφθεί ή προσαρτηθεί από τη Μόσχα: Χερσώνα, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια, Χάρκοβο και Κριμαία. Όλοι περιέγραψαν ότι τους ανάγκασαν να γδυθούν, τους υπέβαλαν σε ηλεκτροπληξία στα γεννητικά όργανα – πιο συχνά με καλώδια από το στρατιωτικό τηλέφωνο TA-57 της σοβιετικής εποχής, γνωστό ως «Tapik» – και απειλήθηκαν για βιασμό.

Οι λογαριασμοί τους αντιστοιχίστηκαν με υποθέσεις που τεκμηριώθηκαν από περιφερειακούς εισαγγελείς στο Κίεβο, τη Χερσώνα και το Χάρκοβο και επιβεβαιώθηκαν από μάρτυρες που κρατούνταν στις ίδιες εγκαταστάσεις κράτησης στο Χάρκοβο και τη Χερσώνα.

«Χρησιμοποιούν τη μέθοδο της ταπείνωσης»

Συνολικά, οι ιστορίες τους αποτυπώνουν αυτό που οι εισαγγελείς περιγράφουν ως συστηματική και συνεχιζόμενη χρήση σεξουαλικής βίας από τη Ρωσία σε κατεχόμενες περιοχές ως μέρος των προσπαθειών της να αναγκάσει τον ουκρανικό λαό να υποταχθεί.

«Το βλέπουμε ξανά και ξανά σε διάφορες περιοχές υπό κατοχή. Χρησιμοποιούν την ίδια μέθοδο διάπραξης σεξουαλικής βίας, την ίδια μέθοδο ταπείνωσης, την ίδια μέθοδο για το πώς το εξηγούν στα θύματά τους», δήλωσε η Άννα Σοσόνσκα, εισαγγελέας από την Ουκρανία και εν ενεργεία επικεφαλής του τμήματος σεξουαλικής βίας που σχετίζεται με συγκρούσεις στην Ουκρανία. Γραφείο της Γενικής Εισαγγελίας.

Μιλώντας στο CNNi από το γραφείο της στο Κίεβο, η Σοσόνσκα είπε ότι ένας σημαντικός αριθμός τεκμηριωμένων εγκλημάτων σεξουαλικής βίας από ρωσικά στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκασμού σε γδύσιμο, του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων, του βιασμού και της αναγκαστικής έκθεσης σε σεξουαλική βία, διαπράττονται εναντίον ανδρών. «Ειδικά χρησιμοποιώντας ηλεκτρικό ρεύμα στα γεννητικά όργανα – που είναι στην κορυφή της λίστας», είπε.

Το CNNi ζήτησε από το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, το Υπουργείο Εσωτερικών, την FSB, την Εθνική Φρουρά (Rosgvardia) και τη Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών, γνωστή ως GRU, να σχολιάσουν τους ισχυρισμούς για σεξουαλική βία σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις κράτησης, αλλά δεν έχει λάβει καμία απάντηση.

Παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο

Ο βιασμός και η σεξουαλική βία απαγορεύονται ρητά από τη Συνθήκη της Γενεύης – το σύνολο των διεθνών νόμων που ρυθμίζουν τη διεξαγωγή ένοπλων συγκρούσεων – και μπορεί να συνιστούν έγκλημα πολέμου. Η εικονική εκτέλεση θεωρείται μορφή βασανιστηρίων σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC), η διάπραξη βιασμού και σεξουαλικής βίας με συστηματικό ή ευρέως διαδεδομένο τρόπο θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Σύμφωνα με τους Ουκρανούς εισαγγελείς που ερευνούν τη σεξουαλική βία και την κακοποίηση λόγω πολέμου, όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για σκόπιμη τακτική, μέρος του τρόπου λειτουργίας της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Περίπου 37.000 Ουκρανοί πολίτες αγνοούνται, σύμφωνα με το γραφείο του Ουκρανού Διαμεσολαβητή, με χιλιάδες να πιστεύεται ότι κρατούνται στη Ρωσία και κινδυνεύουν από βασανιστήρια και σεξουαλική βία.

Ουκρανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο, να εντοπιστούν μεμονωμένοι δράστες εγκλημάτων σεξουαλικής βίας. Από τις αρχές Μαΐου, οι ουκρανοί εισαγγελείς είχαν εκδώσει επίσημες ανακοινώσεις υποψίας κατά 42 Ρώσων αξιωματικών, είχαν καταθέσει 19 κατηγορίες κατά 28 ατόμων και είχαν καταδικάσει πέντε άτομα. Όλες οι δίκες έγιναν ερήμην, σύμφωνα με την εισαγγελία.

Μπορεί να χρειαστούν χρόνια ή και περισσότερο για να αποφανθούν τα δικαστήρια και τα θύματα να μιλήσουν. Μερικοί επιζώντες της σεξουαλικής βίας που διαπράχθηκε από τον Σερβοβόσνιο στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μόλις τώρα εμφανίζονται.

Όσο για τον Σαποβαλένκο, είπε ότι ήθελε όλοι να μάθουν τι του συνέβη – και τι συμβαίνει ακόμα σε άλλους: «Θέλω να πω σε όλους, να πω στη διεθνή κοινότητα, ότι δεν είναι ότι ήρθαν, μας κατέλαβαν, στάθηκαν εκεί με πολυβόλα και έφυγαν. Όχι, δεν ήταν έτσι», είπε. «Και το πιο τρομερό δεν είναι αυτό που σας λέω τώρα. Το πιο τρομερό είναι ότι συμβαίνει τώρα στα κατεχόμενα».