Το σύστημα του δολαρίου: Η πιο ισχυρή μηχανή παραγωγής ανισότητας στον κόσμο

*Ο Ερόλ Ουζέρ είναι γνωστός επιχειρηματίας και χρηματιστής στην Τουρκία

Το σύστημα του δολαρίου απαιτεί την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων για να απελευθερωθούν οι ροές κεφαλαίων, οι οποίες μεταφέρουν ακόμη περισσότερο πλούτο από τις χώρες της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας στις καπιταλιστικές χώρες του πυρήνα, καθώς οι πλούσιοι μεταφέρουν πλούτο για να αποφύγουν τους φόρους στην πατρίδα τους και να συμμετάσχουν στην κερδοσκοπική δραστηριότητα που αφθονεί στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα σε δολάρια. Το σύστημα έχει εκτρέψει τις επενδύσεις από την παραγωγή στην κερδοσκοπία, αποδυναμώνοντας τις αναπτυξιακές προσπάθειες.

Η σημερινή αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για το ΔΧΣ που βασίζεται στο δολάριο ωθείται κυρίως από την οπλοποίησή του μέσω παράνομων και μονομερών κυρώσεων.

Ωστόσο, καθώς η αναζήτηση αυτή προχωρεί, αυξάνεται η συνειδητοποίηση ότι το σύστημα δεν εξυπηρέτησε ποτέ καλά τον κόσμο. Για παράδειγμα, η έκθεση που παρήγγειλε η ρωσική κυβέρνηση ενόψει της συνόδου κορυφής των BRICS στο Καζάν το 2024, με τίτλο «Βελτίωση του Διεθνούς Νομισματικού και Χρηματοπιστωτικού Συστήματος», σημειώνει ότι το Διεθνές Νομισματικό και Χρηματοπιστωτικό Σύστημα που βασίζεται στο δολάριο χαρακτηρίζεται από «συχνές κρίσεις, επίμονες ανισορροπίες στο εμπόριο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αυξημένα και αυξανόμενα επίπεδα δημόσιου χρέους και αποσταθεροποιητική αστάθεια των ροών κεφαλαίων και των συναλλαγματικών ισοτιμιών» και ότι «εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα των ΑΕ.

Θα μπορούσε να προσθέσει ότι είναι αναμφισβήτητα η σημαντικότερη αιτία της ανισότητας στον κόσμο, εντός και μεταξύ των κοινωνιών.

Σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες απόψεις που αποδίδουν τις διεθνείς συγκρούσεις σε αποκλίσεις από τις φιλελεύθερες αρχές, συμπεριλαμβανομένου του ΔΜΑΧ με βάση το δολάριο, ή τον ρεαλισμό που τις αποδίδει σε «πολιτικούς» και «γεωπολιτικούς» παράγοντες, η παρούσα ομάδα θεωρεί ότι έχουν τις ρίζες τους στη διεθνή ανισότητα. Έτσι, ευθυγραμμίζεται με τις κριτικές προοπτικές για τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό που αυτός έχει ιστορικά απαιτήσει, όπως αυτές του Μαρξ και του Λένιν, του Polanyi και του Hobson, στις οποίες στηρίζεται η δική μου προσέγγιση, η γεωπολιτική οικονομία. Αυτές οι προοπτικές εξηγούν πώς ο ιμπεριαλισμός αρνήθηκε ιστορικά την ανάπτυξη και την ισότητα και πώς ο αποτελεσματικός αντι-ιμπεριαλισμός περιελάμβανε την επίτευξή τους.

Το σύστημα του δολαρίου είναι σήμερα αναμφισβήτητα ο ισχυρότερος παράγοντας ανισότητας που γνωρίσαμε ποτέ. Είναι ο μηχανισμός που επιτρέπει στις παραγωγικά αποδυναμωμένες καπιταλιστικές χώρες του πυρήνα να διατηρούν την ευημερία τους απορροφώντας την αξία που παράγεται σε άλλες χώρες. Όπως εκτιμάται από την UNCTAD και τον Jason Hickel, οι ροές αυτής της αξίας έφτασαν στο αποκορύφωμά τους μεταξύ 1 και 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή μεταξύ 10 και 15% των επενδύσεων παγκοσμίως, με το μεγαλύτερο μέρος της πρόσφατης μείωσης να οφείλεται στην Κίνα που ξέφυγε από αυτή την αποστράγγιση, χάρη, φυσικά, στην ανάπτυξή της, που σημαίνει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα να στερήσει από τις ιμπεριαλιστικές χώρες αυτό το αδικαιολόγητο εισόδημα.

Επιτρέψτε μου να εξηγήσω.

Υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία σχετικά με το ΔΧΣ που βασίζεται στο δολάριο, η οποία εδρεύει κυρίως στις ΗΠΑ και έχει δεσμευτεί, σε αντίθεση με όλα τα στοιχεία, να πανηγυρίζει για την αποτελεσματική «δημόσια υπηρεσία» του στον κόσμο και να προβλέπει τη μακροζωία του.

Υπάρχει επίσης μια τεράστια βιβλιογραφία σχετικά με τη χρηματιστικοποίηση και τις βλάβες της.

Ωστόσο, μέχρι τη δική μου Γεωπολιτική Οικονομία του 2013, κανείς δεν μιλούσε για τη στενή τους σχέση.

Υποστήριξα εκεί, και σε άλλες δημοσιεύσεις, όπως το Capitalism, Coronavirus and War, έκτοτε, ότι μετά το 1971 το σύστημα του δολαρίου στηρίχθηκε στα ασταθή θεμέλια διαδοχικών χρηματιστικοποιήσεων, στον πληθυντικό αριθμό – μια σειρά επεκτάσεων της χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας σε δολάρια, καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει διαφορετικά περιουσιακά στοιχεία, φορείς, ροές και ρυθμίσεις. Κάθε μία ήταν, φυσικά, μη βιώσιμη. Κάθε μία κατέληξε, φυσικά, σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Κάθε μία έπρεπε να αντικατασταθεί από μια άλλη. Αυξάνοντας την αμιγώς χρηματοπιστωτική ζήτηση για το δολάριο, εξουδετέρωσαν την καθοδική πίεση που ασκούσαν στο νόμισμα τα δημοσιονομικά, τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ, πίεση που θα το είχε εκτοπίσει από τον παγκόσμιο ρόλο του, όπως είχε προβλέψει ο Robert Triffin τη δεκαετία του 1950.

Αυτό το χρηματιστικοποιημένο σύστημα δολαρίων έχει αυξήσει μαζικά τη διεθνή ανισότητα. Ακολουθεί ένας ελλιπής κατάλογος των τρόπων με τους οποίους το έκανε:

– Επιτρέπει στους κατόχους δολαρίων να αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας πολύ φθηνά.
– Στηρίζεται σε επίμονες ανισορροπίες. Σημαίνουν υπανάπτυξη, καθώς καμία συστημική επιταγή δεν επιβάλλει αυτάρκεια ούτε αντιμετωπίζει την έλλειψη ανταγωνιστικότητας.
– Προσφέρει στις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας πιστώσεις, με τοκογλυφικά επιτόκια, όχι όταν τις χρειάζονται, αλλά μόνο όταν οι πιστωτές του δολαρίου πρέπει να δανείσουν, συνήθως όχι αντικυκλικά αλλά προκυκλικά.

Έχουν προκαλέσει κρίσεις χρέους όταν οι δυτικές νομισματικές αρχές αύξησαν τα επιτόκια, όπως στη δεκαετία του 1980 και πάλι σήμερα.

Στις αναδιαρθρώσεις χρέους που ακολουθούν, η αρχή της ευθύνης των πιστωτών διαγράφεται από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, οι οποίες ενεργούν αποκλειστικά ως δικαστικοί επιμελητές των δυτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα τις αχρείες αντίστροφες ροές κεφαλαίων μέσω των οποίων οι φτωχές χώρες έχουν αποπληρώσει πολλές φορές το χρέος που είχαν αρχικά συνάψει, επιβάλλοντας οικονομική καθυστέρηση σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Το σύστημα του δολαρίου απαιτεί την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων για να απελευθερωθούν οι ροές κεφαλαίων, οι οποίες μεταφέρουν ακόμη περισσότερο πλούτο από τις χώρες της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας στις καπιταλιστικές χώρες του πυρήνα, καθώς οι πλούσιοι μεταφέρουν πλούτο για να αποφύγουν τους φόρους στην πατρίδα τους και να συμμετάσχουν στην κερδοσκοπική δραστηριότητα που αφθονεί στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα σε δολάρια. Η προαναφερθείσα έκθεση σημείωνε ως μείζον πρόβλημα τις επενδυτικές ροές των χωρών της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας προς τις προηγμένες χώρες.

Το σύστημα έχει εκτρέψει τις επενδύσεις από την παραγωγή στην κερδοσκοπία, αποδυναμώνοντας τις αναπτυξιακές προσπάθειες.

Έχει διογκώσει συστηματικά φούσκες περιουσιακών στοιχείων – πιο πρόσφατα τη φούσκα των dot-com, τις φούσκες των κατοικιών και των πιστώσεων, τη σημερινή «φούσκα των πάντων».
Ένας μεγάλος αριθμός από αυτές τις φούσκες περιουσιακών στοιχείων εμφανίζεται στις αγορές εμπορευμάτων, οι οποίες ανεβάζουν τις τιμές των πιο εμπορεύσιμων εμπορευμάτων για τις χώρες της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας.
Το σκάσιμό τους προκαλεί οδυνηρές οικονομικές κρίσεις στις οποίες οι φτωχοί – άνθρωποι και χώρες – υποφέρουν περισσότερο, ενώ οι πλούσιοι – χώρες και άνθρωποι – παίρνουν χρυσά αλεξίπτωτα.
Αυτά, που παρέχονται από τις κυβερνήσεις ως επιδοτήσεις και τις κεντρικές τράπεζες ως εύκολο χρήμα, θέτουν μόνο τα θεμέλια για την επόμενη χρηματιστικοποίηση.

Πάνω απ’ όλα, έχουν απαιτήσει τη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών τομέων, συμπεριλαμβανομένης της άδειας ελεύθερης ροής κεφαλαίων, όχι για την προώθηση της παραγωγής και της ανάπτυξης αλλά της κερδοσκοπίας, όχι για μια οικονομία των δημιουργών αλλά για μια οικονομία των αποδεκτών, όχι για τη δημιουργία απασχόλησης αλλά για τη διατήρηση της αξίας των αδρανών αποθεμάτων πλούτου.

Αυτός ο κατάλογος των τρόπων με τους οποίους αυτό το σύστημα δημιουργεί ανισότητα μεταξύ των χωρών δεν είναι μόνο ελλιπής, αλλά αποκλείει και τους τρόπους με τους οποίους δημιουργεί ανισότητα στο εσωτερικό των χωρών, η οποία συμβάλλει επίσης στη διεθνή ανισότητα, τουλάχιστον με τη συρρίκνωση της παγκόσμιας αγοράς και τη δυσχερέστερη ανάπτυξη. Στις ΗΠΑ, η ανισότητα που δημιουργείται από αυτό το σύστημα ευθύνεται για τον κοινωνικό διχασμό, την πολιτική πόλωση και την πολιτισμική αντιπαράθεση από την οποία υποφέρει η χώρα και η οποία την έχει φέρει κοντά στον εμφύλιο πόλεμο. Αυτό θα πρέπει να είναι ένα μήνυμα για κάθε χώρα που νομίζει ότι μπορεί να αντικαταστήσει το δολάριο με το δικό της νόμισμα.

Θυμηθείτε ότι το σύστημα έχει επίσης προωθήσει πολέμους εναντίον χωρών -όπως το Ιράκ και η Λιβύη- απλά και μόνο επειδή προσπάθησαν να βγουν από το σύστημα.

Αυτό το σύστημα είναι τώρα κοντά στο να καταρρεύσει κάτω από το ίδιο του το βάρος: ένας λόγος παραπάνω για να επινοήσουμε εναλλακτικές λύσεις. Είναι καιρός να προωθήσουμε περαιτέρω αυτό το σχέδιο.