Η πολιτική Δασμών του Τραμπ ηττάται – Αδυνατεί να αυξήσει την παραγωγή των ΗΠΑ έναντι της Κίνας

Ο Τραμπ επέστρεψε και το ίδιο και οι δασμοί… Ωστόσο, μετά από δεκαετίες αποβιομηχάνισης των ΗΠΑ, η προσπάθεια για MAGA με δασμούς και εμπορικούς πολέμους θα αποτύχει (ξανά). Υπάρχουν τρεις λόγοι για τους οποίους ο Τραμπ δεν μπορεί να αυξήσει θεαματικά τις επιδόσεις του βιομηχανικού τομέα των ΗΠΑ εξαιτίας: 

* Του τρόπου λειτουργίας της Wall Street

* Της έλλειψης δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και των υποδομών των ΗΠΑ.

* Της κυριαρχίας της Κίνας.

Ήδη το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια παραγωγή έχει μειωθεί, ενώ η Κίνα έχει πλέον 2 φορές μεγαλύτερη παραγωγή από τις ΗΠΑ με κριτήριο την  προστιθέμενη αξία της παραγωγής. Η μεταποίηση ως ποσοστό συμμετοχής στο ΑΕΠ έπεσε στο 10% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, ενώ και ο αριθμός των Αμερικανών που απασχολούνται στη μεταποίηση έχει μειωθεί κατά ένα τρίτο από το 1979, το έτος αιχμής.

Ας πάρουμε για μελέτη τον αγαπημένο στον Τραμπ Χάλυβα. Μια φορά κι έναν καιρό, ακόμη και οι Ρώσοι ηγέτες δεν έκρυβαν τον θαυμασμό τους για την βιομηχανία χάλυβα των ΗΠΑ. Όμως, λόγω του ανταγωνισμού από την ΕΣΣΔ, την Ιαπωνία και τη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και την Κίνα, πλέον το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια παραγωγή χάλυβα μειώθηκε από 50% μόλις σε 4%.

Για ποιο λόγο οι ΗΠΑ επέλεξαν να εγκαταλείψουν στην ουσία την μεταποίηση, η οποία είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για πολλές και καλές θέσεις εργασίας αλλά και για την ίδια την εθνική ασφάλεια, την κυριαρχία. Μια φράση-ως μορφή παράφρασης:

«Είναι ο …. Νεοφιλελευθερισμός ηλίθιε». Είναι αυτή η ιδεοληψία ή και ιδεολογία που βασίζεται στη μεγιστοποίηση των κερδών για τις εταιρείες και τους μετόχους η αιτία που κατέστρεψε τις αμερικανικές και δυτικές οικονομίες. Στη δεκαετία του 1980, μας το προπαγάνδισαν ή αν θέλετε μας το «πούλησαν» ως “Reagonomics” ή και “Thatcherism” στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Έτσι από το 1980 οι ΗΠΑ επέλεξαν να γίνουν χώρα που βασίζεται όχι στη μεταποίηση αλλά σε υπηρεσίες και λογισμικό κυρίως γιατί είναι τομείς υψηλού κέρδους. Η μεταποίηση είναι έντασης εργασίας και κεφαλαίου, με πολύ χαμηλά περιθώρια κέρδους. Αυτός είναι ο λόγος που οι καπιταλιστές ηγέτες της Αμερικής αποφάσισαν να αναθέσουν σε τρίτους την παραγωγή στην Κίνα και σε άλλες «τριτοκοσμικές χώρες», όπως χλευαστικά τις αποκαλούσαν.

Αντί να επενδύουν σε εργοστάσια, κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού και έρευνα, οι άπληστοι χρηματοδότες –οι οποίοι ελέγχουν τα διοικητικά συμβούλια όλων των μεγάλων εταιρειών– δαπάνησαν τρισεκατομμύρια   δολάρια σε αγορές μετοχών και μερίσματα (έτρεφαν το τέρας της παρασιτικής Wall Street) . Αυτή η χρηματοοικονομική μηχανική είναι ο λόγος για τον οποίο το χρηματιστήριο των ΗΠΑ «αξίζει» 50 τρισεκατομμύρια δολάρια. Είναι όλα fugazi ( δηλαδή στη γλώσσα των μαφιόζων,  ψεύτικα, κάλπικα, πέτσινα).

Το αποτέλεσμα φυσικά είναι τραγικό. Ακόμη και το πανίσχυρο στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα των ΗΠΑ δεν μπορεί πλέον να κατασκευάζει πυραύλους και μαχητικά αεροσκάφη χωρίς εξαρτήματα από Κινέζους και άλλους «τριτοκοσμικούς» προμηθευτές. Για να μην αναφερθούμε στην  ναυπηγική ικανότητα της Κίνας που είναι 270 φορές μεγαλύτερη από αυτή των ΗΠΑ.

Μάλιστα ένας από τους βασικούς λόγους που το ΝΑΤΟ ηττήθηκε στον πόλεμο δια αντιπροσώπων εναντίον του Πούτιν είναι ότι η Ρωσία κατόρθωσε να κατασκευάσει περισσότερα όπλα και πυρομαχικά από ό,τι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μαζί! Η Κίνα και η Ρωσία διαθέτουν υπερηχητικούς πυραύλους, ενώ οι ΗΠΑ απέχουν έτη φωτός από του να κυριαρχήσουν σε αυτή την τεχνολογία.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ανακτήσουν την πρωτοκαθεδρία στην βιομηχανία είναι η καταρρέουσα υποδομή τους, η οποία θα απαιτούσε τρισεκατομμύρια δολάρια και μια πλήρη αναπροσαρμογή πολιτικών και εταιρικών προτεραιοτήτων. Για παράδειγμα η κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου (ως μια υποδομή) θυμίζει χώρα του τέταρτου κόσμου την στιγμή που οι μεταφορές είναι ζωτικής σημασίας για μια βιομηχανική οικονομία. Αντίθετα η Κίνα διαθέτει 45.000 χλμ. σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας.

Τα προβλήματα υποδομής στις ΗΠΑ είναι κολοσσιαία. Οι δρόμοι, οι γέφυρες, τα αναχώματα (φράγματα), τα συστήματα ύδρευσης, οι υπόγειοι σιδηρόδρομοι, το ηλεκτρικό δίκτυο κ.λπ. γερνούν και μετατρέπονται σε βάρος.  45.000 γέφυρες στην Αμερική είναι στατικά επικίνδυνες. Μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης της μεταποίησης οι ΗΠΑ απλώς δεν έχουν πλέον ειδικευμένους εργάτες για την κατασκευή. Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι μόνο το 8% του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ είναι ενταγμένο στη μεταποίηση και μόνο το 5% είναι πραγματικά τεχνικοί – το υπόλοιπο ασχολούνται σε τομείς όπως τα τρόφιμα, τα ποτά και ο καπνός.

Εάν ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του πιστεύουν ότι οι δασμοί θα επιβραδύνουν την ανάπτυξη της Κίνας, θα πρέπει να εξετάσουν το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας τα τελευταία οκτώ χρόνια εν μέσω εμπορικού πολέμου, δασμών και κυρώσεων. Το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας έχει υπερδιπλασιαστεί σε ποσό ρεκόρ σχεδόν 1 (ενός) τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Ο Μπάιντεν όχι μόνο δεν κατάργησε  τους δασμούς του Τραμπ, αλλά προσέθεσε ακόμα πιο δρακόντειες κυρώσεις στις επιτυχημένες εταιρείες τεχνολογίας της Κίνας. Σε αυτά μια από τις Κινεζικές απαντήσεις ήταν η DeepSeek.

Ο κόσμος έχει προχωρήσει. Υπάρχει μια αγορά εκτός ΗΠΑ. Για την Κίνα, οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της είναι οι χώρες ASEAN , τα μέλη της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), αλλά και οι χώρες των BRICS. Να επισημανθεί ότι η κύρια προτεραιότητα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της Κίνας για το 2025 είναι η δυναμική τόνωση της κατανάλωσης, η βελτίωση της επενδυτικής αποδοτικότητας και η επέκταση της εγχώριας ζήτησης σε όλα τα μέτωπα ως απάντηση στην επιβολή των δασμών των ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν μόνο το 10% περίπου του εξωτερικού εμπορίου της Κίνας. Oι επιθέσεις του Τραμπ σε συμμάχους και «υποτελείς» όπως ο Καναδάς, η ΕΕ και η Αυστραλία αργά ή γρήγορα θα απομονώσουν τις ΗΠΑ. Σύντομα, όλοι όσοι στοχοποιούνται από τον Τραμπ θα συνάψουν εμπορικές συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ τους, αντί να συρθούν σε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ όπως ισχυρίζονται Τραμπ και Βανς.

Συγκρούονται μεταξύ τους πλέον δύο θεμελιώδεις αντιλήψεις μία για το εμπόριο και μία για την υπεροχή του δολαρίου. Το δολάριο ΗΠΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, εάν οι ΗΠΑ ΔΕΝ έχουν εμπορικά ελλείμματα. Με άλλα λόγια, εάν το δολάριο ΗΠΑ πρέπει να είναι το προτιμώμενο νόμισμα για το παγκόσμιο εμπόριο και το FOREX, τότε οι ΗΠΑ πρέπει να έχουν τεράστια εμπορικά ελλείμματα με τον υπόλοιπο κόσμο. Αλλιώς δεν θα αποκτήσουν ως απόθεμα το δολάριο ΗΠΑ οι άλλες χώρες.

Δεν υπάρχει απλή λύση στο παραπάνω δίλημμα που αποκαλείται και δίλημμα του Triffin. Σε έναν πολυπολικό κόσμο, το δολάριο ΗΠΑ θα χάσει σιγά σιγά την ηγεμονία του και η αμερικανική αυτοκρατορία θα διαλυθεί. Η αποδολαριοποίηση είναι αναπόφευκτη. Οι δασμοί του Τραμπ και ο προστατευτισμός δεν πρόκειται να κάνουν τη μεταποίηση ξανά μεγάλη.

* O Δημήτρης Σκουτέρης είναι πολιτικός αναλυτής