Η άνοδος της τεχνο-φεουδαρχίας. Μια νέα οικονομική τάξη;

Αυτή η έννοια υποδηλώνει ότι ο παραδοσιακός καπιταλισμός αναδιαμορφώνεται από την κυριαρχία των τεχνολογικών γιγάντων και των οικονομιών που βασίζονται σε πλατφόρμες, οδηγώντας σε ένα σύστημα που αντικατοπτρίζει τις φεουδαρχικές ρυθμίσεις του παρελθόντος. Αντί για γαιοκτήμονες και δουλοπάροικους, έχουμε τώρα «ψηφιακούς ιδιοκτήτες γης» και εξαρτώμενους «ψηφιακούς εργάτες», με δεδομένα και αλγόριθμους να αντικαθιστούν τη γη ως κύρια πηγή πλούτου και εξουσίας.

Κατανόηση του τεχνο-φεουδαρχισμού

Ο τεχνο-φεουδαλισμός είναι η ιδέα ότι ο καπιταλισμός εξελίσσεται σε ένα σύστημα όπου οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας κατέχουν συντριπτικό έλεγχο στις αγορές, τους πόρους, ακόμη και την πολιτική επιρροή. Σε αντίθεση με τον βιομηχανικό καπιταλισμό, όπου οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονταν σε μια σχετικά ανοιχτή αγορά, η σημερινή ψηφιακή οικονομία κυριαρχείται από μια χούφτα μονοπωλιακών οντοτήτων – Amazon, Google, Facebook (Meta), Apple και Microsoft – που συχνά αναφέρονται ως Big Tech .
Αυτές οι εταιρείες λειτουργούν περισσότερο σαν φεουδάρχες παρά σαν παραδοσιακοί καπιταλιστές. Δεν ανταγωνίζονται απλώς σε μια αγορά. Κατέχουν και ελέγχουν ολόκληρες ψηφιακές υποδομές. Οι χρήστες, οι εργαζόμενοι, ακόμη και οι μικρότερες επιχειρήσεις, πρέπει να πληρώνουν ενοίκιο —είτε σε χρήματα, είτε σε εργασία είτε σε δεδομένα— για να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις πλατφόρμες, γεγονός που τους καθιστά ουσιαστικά υποτελείς σε μια ιεραρχική δομή όπου η τεχνολογική ελίτ ασκεί τεράστιο έλεγχο.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του τεχνο-φεουδαρχισμού 

Ενοικίαση Πλατφόρμας και Ψηφιακή Δουλεία

Στη φεουδαρχική εποχή, οι αγρότες καλλιεργούσαν τη γη που ανήκε στους άρχοντες με αντάλλαγμα την προστασία και την πρόσβαση σε πόρους. Σήμερα, οι «ψηφιακοί εργαζόμενοι» {από τους απασχολούμενους στην gig economy ή «platform economy» ή και «crowdwork», δηλαδή  εργαζόμενοι που δεν είναι ούτε μόνιμοι, ούτε μερικής απασχόλησης, αλλά προσφέρουν συνήθως εργασία πάνω σε «gigs», δηλαδή επιμέρους κομμάτια ενός ευρύτερου έργου όπως πχ : «gigs» για την ανάπτυξη λογισμικού, για τη μετάφραση ενός βιβλίου κλπ} έως τους influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από πλατφόρμες που δεν ελέγχουν. Οι Uber, Door Dash, TikTok και YouTube αποτελούν παραδείγματα αυτού του φαινομένου, όπου τα άτομα παράγουν πλούτο για πλατφόρμες ενώ έχουν ελάχιστη επιρροή στη λήψη αποφάσεων ή στην κατανομή των κερδών.
Τα δεδομένα αντί της γής ως νέος πόρος.

Όπως ακριβώς η γη ήταν το θεμέλιο του πλούτου στη φεουδαρχία, τα δεδομένα είναι ο νέος θεμελιώδης πόρος. Οι εταιρείες συλλέγουν, αποθηκεύουν και ανταλλάσσουν δεδομένα σε πρωτοφανή κλίμακα, συχνά χωρίς τη ρητή γνώση ή τη συγκατάθεση των χρηστών. Αυτές οι πληροφορίες στη συνέχεια αξιοποιούνται μέσω στοχευμένης διαφήμισης, τεχνητής νοημοσύνης και επιτήρησης, ενισχύοντας τον έλεγχο των τεχνολογικών μονοπωλίων.

Τα Μονοπώλια και η φενάκη του ανταγωνισμού

Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, όπου ο ανταγωνισμός προωθεί την καινοτομία, ο τεχνοφεουδαρχισμός βλέπει τις κυρίαρχες εταιρείες να καταπίνουν τους αντιπάλους τους ή να ελέγχουν τα ίδια τα μέσα καινοτομίας. Η εξαγορά μικρών λιανοπωλητών από την Amazon, η κυριαρχία του Facebook στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το σχεδόν μονοπώλιο της Google στην αναζήτηση και τη διαδικτυακή διαφήμιση αποτελούν όλα παραδείγματα αυτής της μετατόπισης.

Αλγοριθμικός Έλεγχος και Ψηφιακά Περιβλήματα

Στις φεουδαρχικές κοινωνίες, οι άρχοντες υπαγόρευαν τους κανόνες παραγωγής και εργασίας. Σήμερα, οι αλγόριθμοι αποφασίζουν τι περιεχόμενο βλέπουμε, ποιες επιχειρήσεις ευδοκιμούν και ποιος αποκτά οικονομικές ευκαιρίες. Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι μηχανές συστάσεων και η διαχείριση περιεχομένου που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη χρησιμεύουν ως σύγχρονα ψηφιακά περιβλήματα, ενισχύοντας τη δύναμη των κατόχων πλατφορμών, περιορίζοντας παράλληλα την αυτονομία των χρηστών.

Η Άνοδος των Ψηφιακών Νομισμάτων και των Tokenization

Καθώς η εξουσία γίνεται πιο συγκεντρωτική στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, βλέπουμε επίσης μια στροφή προς τα ψηφιακά νομίσματα και τις οικονομίες που βασίζονται σε tokens. Τα κρυπτονομίσματα και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα που βασίζονται σε blockchain, ενώ υπόσχονται αποκέντρωση, μπορούν επίσης να δημιουργήσουν νέες μορφές ψηφιακής δουλοπαροικίας εάν ελέγχονται από μεγάλες οντότητες. Τα ιδιωτικά ψηφιακά νομίσματα από εταιρείες όπως το Facebook (Meta) θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εταιρικά ελεγχόμενα χρηματοπιστωτικά οικοσυστήματα που παρακάμπτουν τους παραδοσιακούς κρατικούς κανονισμούς.

Η οικονομία των περιστασιακών θέσεων εργασίας και η μόνιμη επισφάλεια.

Η οικονομία των περιστασιακών θέσεων εργασίας είναι ένα από τα πιο ξεκάθαρα παραδείγματα τεχνο-φεουδαρχίας στην πράξη. Οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες όπως η Uber, η Lyft, η Fiverr και η Upwork ταξινομούνται ως ανεξάρτητοι εργολάβοι και όχι ως υπάλληλοι, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν εργασιακή προστασία, ασφάλεια στην εργασία και παροχές. Αυτοί οι εργαζόμενοι συχνά υπόκεινται σε απρόβλεπτες αλγοριθμικές αποφάσεις σχετικά με την αμοιβή και τη διαθεσιμότητα εργασίας τους, ενισχύοντας ένα σύστημα εξάρτησης από τους ιδιοκτήτες πλατφορμών.

Οι Κοινωνικές Επιπτώσεις

Ο τεχνο-φεουδαλισμός εγείρει σημαντικά ηθικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα. Η ενοποίηση της εξουσίας μεταξύ λίγων εταιρειών αποδυναμώνει τη δημοκρατία, καθώς αυτές οι οντότητες μπορούν να διαμορφώσουν τον δημόσιο λόγο, να καταστείλουν τη διαφωνία, ακόμη και να επηρεάσουν τις εκλογές. Επιπλέον, η οικονομική ανισότητα επιδεινώνεται καθώς ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια των ολιγαρχών της τεχνολογίας, αφήνοντας τους μικρότερους παίκτες και τους εργαζόμενους ολοένα και πιο επισφαλείς.

Επιπλέον, ο τεχνο-φεουδαρχισμός έχει σημαντικές επιπτώσεις στα ψηφιακά δικαιώματα και ελευθερίες. Καθώς οι ιδιωτικές εταιρείες ελέγχουν ολοένα και περισσότερο την υποδομή του διαδικτύου, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες για τη λογοκρισία, την επιτήρηση και τη διάβρωση της ατομικής ιδιωτικότητας. Οι κυβερνήσεις, που συχνά εξαρτώνται από τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες για δεδομένα και κυβερνοασφάλεια, ενδέχεται να δυσκολευτούν να ρυθμίσουν αποτελεσματικά αυτές τις πλατφόρμες.
Μπορούμε να ξεφύγουμε από την τεχνο-φεουδαρχία;

Ενώ οι προοπτικές μπορεί να φαίνονται ζοφερές, υπάρχουν πιθανοί τρόποι για να αντισταθούμε σε αυτό το αναδυόμενο σύστημα:
*Τα ρυθμιστικά μέτρα , όπως οι αντιμονοπωλιακοί νόμοι και οι αυστηρότεροι κανονισμοί προστασίας δεδομένων, μπορούν να περιορίσουν τη μονοπωλιακή συμπεριφορά.

*Οι αποκεντρωμένες τεχνολογίες , όπως το blockchain και οι πλατφόρμες ανοιχτού κώδικα, μπορούν να δημιουργήσουν εναλλακτικές λύσεις στην κεντρική ψηφιακή ισχύ.

*Οι ψηφιακοί συνεταιρισμοί , όπου οι χρήστες κατέχουν και διαχειρίζονται συλλογικά πλατφόρμες, προσφέρουν ένα εναλλακτικό μοντέλο σε σχέση με τους ψηφιακούς χώρους που ανήκουν σε εταιρείες.

Ως Επιμύθιο

Η άνοδος του τεχνο-φεουδαρχισμού σηματοδοτεί μια θεμελιώδη μετατόπιση στον τρόπο λειτουργίας των οικονομιών στην ψηφιακή εποχή. Καθώς η εξουσία συγκεντρώνεται στα τεχνολογικά μονοπώλια, η ισορροπία μεταξύ ελεύθερων αγορών, δημοκρατίας και ατομικής ελευθερίας διακυβεύεται ολοένα και περισσότερο.

 Η αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης θα απαιτήσει έναν συνδυασμό ρύθμισης, καινοτομίας και συλλογικής δράσης για να διασφαλιστεί ότι η ψηφιακή οικονομία θα παραμείνει ανοιχτή, δίκαιη και ωφέλιμη για όλους, αντί να χρησιμεύει ως τομέας μιας νέας ψηφιακής αριστοκρατίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο η ψηφιακή οικονομία θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ως ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΓΑΘΟ. Έτσι οι δημόσιες ψηφιακές υποδομές , όπως οι εναλλακτικές λύσεις που πρέπει να υποστηρίζονται από τις εκάστοτε  κυβερνήσεις έναντι των ιδιωτικών πλατφορμών, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μείωση της εξάρτησης από τα οικοσυστήματα που ελέγχονται από εταιρείες.

Τελικά οι επιλογές που κάνουμε, τόσο ως καταναλωτές όσο και ως υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, θα καθορίσουν εάν θα βυθιστούμε βαθύτερα στην ψηφιακή υποδούλωση ή θα ανακτήσουμε τον έλεγχο των συστημάτων που διέπουν την ψηφιακή μας ζωή.

Πολιτικός Αναλυτής, [email protected],

https://www.facebook.com/dimitris.skouteris.94 ,

@dim1956.bsky.social, https://skouterisd.webnode.gr/oikonomia/

@skouterisd,